Կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարությունն առաջարկում է դպրոցում դասավանդվող «Հայոց պատմություն» առարկան վերանվանել «Հայաստանի պատմություն»: Հիմնավորումն այն է, թե հակասություն է առաջանում պետական կրթական չափորոշչի հետ, որի համաձայն առարկայի շրջանակներում պետք է ուսումնասիրեն հայկական պետականության և հայ ժողովրդի պատմության տարբեր ժամանակաշրջաններում տեղի ունեցած իրադարձությունները, մինչդեռ փոփոխության պարագայում առարկայի անվանումն ավելի հստակ է դառնում:
Նախարարությունն այնքան հապճեպ է փոփոխության նախագիծը հանրային քննարկման ներկայացրել, որ որպես այլ երկրների փորձով հիմնավորում ներկայացված են «Գուգլ» որոնողական համակարգից և օնլայն վաճառքի հարթակներից հղումներ: Նախագծի հեղինակները վստահեցնում են, որ ուսումնասիրել են Սաուդյան Արաբիայի, Ղազախստանի, Չինաստանի և մի քանի այլ երկրների փորձ, իսկ որպես հիմնավորում ներկայացված է օրինակ՝ Ամազոնում կամ Ալիէքսպրեսում վաճառվող գիրք, ոչ դասագիրք: Որևէ պատմաբան էլ կարող է հեղինակել «Հայաստանի պատմությունը» խորագրով գիրք և վաճառքի հանել, բայց դա չի նշանակում, որ դպրոցում դասավանդվող առարկան պետք է անվանափոխվի:
Հանրային քննարկման հարթակում տարբեր հայտնի և հանրությանն անհայտ մասնագետներ ու քաղաքացիներ հիմնավորել են, թե ինչու է սխալ առարկայի անվանափոխությունը: Օրինակ՝ Ավետիք Չալաբյանը գրում է. «Հայոց պատմությունը շատ ավելի ընդգրկուն կոնցեպտ է և ներառում է մեր ժողովրդի պատմությունը նախապետական շրջանում, Ուրարտուի և Մեծ Հայքի պատմությունը, հայկական իշխանությունների և միջնադարյան թագավորությունների պատմությունը, և շատ ավելին: Փոխարինել այն Հայաստանի պատմությամբ, որը վերաբերվում է համեմատաբար նոր շրջանին, արհեստականորեն դուրս է թողելու դասավանդումից Հայոց պատմության զգալի մասը»:
Այս հանգամանքը շատ-շատերն են մատնացույց անում: Ցոլակ Ակոպյանը գրում է. «Հայաստանի պատմությունը ավելի նեղ է, քան Հայոց պատմությունը»։ Դավիթ Հարությունյանը գրում է. ««Հայաստանի պատմություն» առարկան մասն է «Հայոց պատմություն» առարկայի»։ Մերի Սողոմոնյանն էլ շեշտում է. «Հայոց պատմության մեջ մտնում է հազարամյակների ընթացքում հայերի բոլոր պետությունների ու թագավորությունների պատմությունները և ոչ միայն,այդ թվում և ներկայիս Հայաստանի պատմությունը, իսկ Հայաստանի պատմությունը չի կարող ներկայացնել Հայոց պատմությունը,և պետք չէ բառախաղով հերթական կեղծիքի հիմքը դնել»:
Շատ մասնագետներ էլ օրինագծի հեղինակներին ստիպված են բացատրել, որ գրաբարում «հայոց» բառը նշանակել է ոչ միայն հայերի, այլ նաև Հայքի, հետևաբար Հայոց պատմությունը պետք է հասկանալ որպես Հայքի, այսինքն՝ Հայաստանի պատմություն:
Պատմական գիտությունների թեկնածու Մենուա Սողոմոնյանը գրում է. ««Հայոց պատմություն» ձևակերպումը ունիվերսալ է, որն արտահայտում է թե՛ Հայաստանի պատմության, թե՛ հայերի պատմության հանգամանքը։ Հայաստանի ներսում հայերի պատմության ընթացքը սերտորեն շաղկապված է եղել Հայաստանից դուրս ապրող հայերի, հայ ազգային ինստիտուտների ընթացքի հետ, ուստի միայն Հայաստանի պատմություն ձևը սահմանելով՝ դուրս է մնում հայկական իրականության մի զգալի մասի պատմությունը, որն այդքան կարևոր դեր է խաղացել մեր պետության ու ժողովրդի ընթացքի վրա։ Այսպիսով՝ այն հիմնավորումը, թե «Հայաստանի պատմություն» ձևը սահմանելով՝ մատաղ սերնդի մոտ ամրապնդվում է գաղափարական կապը պետականության հետ, անտեղի է»։
Դավիթ Դիլանյանը գրում է. ««Հայոց պատմություն»-ը քարացած ձև է, որը ինսիտուցիոնալ, խրոնոլոգիական և պատմագրական հիմք ունի. բոլոր պատմագրությունները, այդ թվում՝ պետականության պայմաններում, անվանվել են «Պատմություն հայոց» կամ «Հայոց պատմություն»: Կարիք ու անհրաժեշտություն չկա այս ձևը փոխելու, ինչպես կարիք չկա «կանայք» ձևը փոխարինելու «կիներ» ձևով»:
Արմեն Խաչատրյանն, օրինակ՝ շեշտում է, որ հայոց պատմության կարևորագույն մասնիկը հայ գաղթոջախների պատմությունն է, որը, սակայն այլևս չի կարող լինել ուսումնասիրության առարկա, եթե դպրոցում դասավանդվի Հայաստանի պատմություն:
Ռուզաննա Ավագյանն էլ մատնացույց է անում նախագծի հիմնավորման մեջ առկա հակասությունը՝ շեշտելով, որ Հայաստանի պատմություն կոչվելու դեպքում այն չի կարող ուսումնասիրել հայ ժողովրդի պատմության տարբեր ժամանակաշրջաններում տեղի ունեցած իրադարձությունները, ինչպես նախագծի հեղինակներն են պնդում:
«Ինչո՞ւ եք նեղացնում առարկայի շրջանակները։ Խորհրդային տարիներին մենք դպրոցում սովորում էինք «Հայ ժողովրդի պատմություն» առարկան, անկախացումից հետո ականավոր պատմաբանների հիմնավորմամբ և քննարկումների արդյունքում կիրառվեց «Հայոց պատմություն» ձևը, որն իր մեջ ընդգրկում է թե՛ Հայաստանի, թե հայ ժողովրդի պատմությունը»,- գրում է նա՝ հավելելով, որ նույն տրամաբանությամբ մի օր կարող է առաջարկվել հայոց լեզուն վերանվանել Հայաստանի լեզու:
Միջազգայնագետ Նարեկ Սէֆէրեանը, ներկայացնելով մի շարք հիմնավորումներ, թե ինչու չպետք է փոխել առարկայի անվանումը, գրում է. «Նոր սերունդը պետք է ծանոթ լինի հայկական իրականության բոլոր շերտերի հետ: «Հայաստանի պատմություն» անվանումը այդ հնարավորությունը չի տալիս, մինչ «Հայոց պատմություն» ձեւակերպումը համապարփակ և ընդգրկուն է»: Մասնագետը վստահ է՝ «սահմանափակվելով «Հայաստանի պատմություն» առարկայով, շատ ավելի՝ այլ հարստություններ են կորում, քան որեւէ պետականամետ գաղափարախոսական խնդիր է լուծվում»:
Կան մարդիկ, որոնք պարզապես իրենց զայրույթն են արտահայտում: Օրինակ՝ Սարո Այվազյան անունով քաղաքացին գրում է. ««Հայաստանի պատմությունը» շատ ճոխա, գրեք` «Արևելյան Ադրբեջանի պատմություն»»: Հասմիկ Երեմյանն էլ նշում է. «Լուրջ եմ ասում՝ մի նախաձեռնություն առաջ չեք քաշել, որը չէր հակասի Հայաստանի և հայկականության շահերին։ Թեև ինչ ակնկալել հակահայաստան իշխանությունից»։
Նախագիծը հանրային քննարկման փուլում կլինի մինչև փետրվարի 7-ը: Դժվար է ասել, թե հանրային կարծիքը որքանով դեր կունենա առարկան անվանափոխելու նախարարության մտադրության վրա, քանի որ որոշման նախագիծը հրապարակվել է այն բանից հետո, երբ Կառավարության նիստի ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանն անդրադարձավ այդ թեմային և հայտարարեց. «Հայ ժողովրդի պատմությունը ենթադրում է պետականության բացակայության պատմություն՝ պետականության դրվագներով, այսինքն՝ պետականության լինելիության դրվագներով, իսկ Հայաստանի պատմությունը ենթադրում է պետականության պատմություն՝ պետականության բացակայության դրվագներով»:
