Ուկրաինայում Ռուսաստանի պատերազմը Լեռնային Ղարաբաղում մարտերի վերսկսման մտավախություն է առաջացրել, բայց նաև միջնորդական հնարավորությունների հույսեր է արթնացրել: Այս առումով Միջազգային ճգնաժամային խումբը կոչ է անում ԵՄ-ին և իր անդամ երկրներին ավելացնել դիվանագիտական ջանքերը, պահպանել Մոսկվայի դերը հակամարտությունների կարգավորման գործում և հստակեցնել, որ իրենք կնպաստեն վերջնական կարգավորմանն ուղղված համաձայնեցված քայլերին՝ ֆինանսական ու տեխնիկական աջակցությամբ:
Ստորեւ ներկայացնում ենք Միջազգային ճգնաժամային խմբի վերլուծությունն ու առաջարկները:
«Ուկրաինայում պատերազմի ֆոնին բարձրացրել են և՛ մտավախությունները Լեռնային Ղարաբաղում բախումների վերսկսման վերաբերյալ, և՛ հույսեր, որ դիվանագիտությունը դեռ կարող է կողմերին մոտեցնել խաղաղությանը:
Մարտին ադրբեջանական ուժերը գրավեցին Ֆարուխի շրջակայքը՝ էթնիկ հայաբնակ գյուղը, որը 2020-ի պատերազմից հետո վերահսկում էին ռուս խաղաղապահները:
Հայաստանի կառավարությունը, Լեռնային Ղարաբաղի դե ֆակտո իշխանությունների հետ միասին, անհանգստացած էր, որ այդ քայլը կարող է ազդարարել Ադրբեջանի ավելի լայն հարձակման մասին՝ օգտվելով նրանից, որ Ռուսաստանի ուշադրությունը կենտրոնացած է ՈՒկրաինայի վրա: Բայց Երևանի և Բաքվի միջև հետագա բանակցությունները, ըստ երևույթին, հանդարտեցրել են իրավիճակը և նույնիսկ առաջարկել են ապագա ներգրավվածության որոշ ոլորտներ, ինչը ցույց է տալիս, որ կողմերից ոչ մեկը չի բացառել խաղաղ կարգավորման հնարավորությունը, թեև շատ հիմնական հարցերում երկուսն իրարից հեռու են մնում:
Խաղաղության հեռանկարները բարձրացնելու համար ԵՄ-ն և նրա անդամ երկրները պետք է անեն հետևյալ քայլերը.
Բանակցությունների կանչելով Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարներին՝ Բրյուսելը պետք է աշխատի երկու կողմերի հետ՝ հետագա բանակցությունների համար ձևաչափ և օրակարգ մշակելու համար, այդ թվում՝ տեղ տրամադրելով, որոշակի հարցերի շուրջ կանոնավոր աշխատանքային խմբերին օժանդակելով և իր գրասենյակներն օգտագործել՝ պետական և զինվորական պաշտոնյաների միջև բոլոր մակարդակներում տրաձայնությունները վերացնելու համար:
Բրյուսելը նաեւ պետք է շարունակի օգնել երկու երկրներին՝ լուծելու ընդհանուր սահմանների շուրջ տարաձայնությունները, մասնավորապես, բախումների կետերում, ինչպիսիք են Ադրբեջանի Քելբաջարը և Հայաստանի Գեղարքունիքը, որտեղ բախումներ են տեղի ունեցել 2020 թվականից ի վեր:
Միևնույն ժամանակ, ԵՄ-ն պետք է պահպանի ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի դերը, որը եղել է Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության բանակցությունների հիմնական միջազգային ձևաչափը և դեռևս կարևոր, թեև, հավանաբար, ավելի սահմանափակ դերակատարում ունի:
Չնայած ուկրաինական պատերազմի ֆոնին Մոսկվայի և եվրոպական մայրաքաղաքների միջև լարվածության աճին, ԵՄ-ն պետք է շարունակի աջակցել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև վեճը լուծելու Ռուսաստանի ջանքերին՝ խուսափելով այնպիսի գործողություններից, որոնք կհուշեն, որ նա փորձում է արգելափակել Ռուսաստանի միջնորդական ջանքերը:
Բրյուսելը պետք է հստակեցնի, որ որպես տարածաշրջանի ամենամեծ դոնորը, պատրաստ է ֆինանսավորել խաղաղության դիվիդենտը ֆինանսական աջակցության տեսքով՝ ուղղված երկրների ամենահրատապ սոցիալ-տնտեսական խնդիրները մեղմելուն, այդ թվում՝ օգնելով բավարարել տեղահանվածների կարիքները, այն դեպքում, երբ կողմերը հասնեն խաղաղ կարգավորման: Միևնույն ժամանակ, այն պետք է ավելացնի միջոցները՝ օգնելու ականները և չպայթած զինամթերքը հակամարտությունների գոտիներից մաքրելու համար, որոնք այժմ չափազանց վտանգավոր են վերակառուցման կամ վերաբնակեցման համար:
ԵՄ-ն և անդամ երկրները չպետք է անտեսեն փոխգործակցությունը ԼՂ փաստացի իշխանությունների և բնակիչների հետ։ Իրոք, այն պետք է հաղորդի թերահավատ Բաքվին, որ նման ներգրավվածությունը էական է ցանկացած ապագա խաղաղության գործարքին ներդաշնակություն ապահովելու համար: Լեռնային Ղարաբաղի էթնիկ հայ բնակչությունը նյարդայնացած է, որ գործարքը կնշանակի Ադրբեջանի կողմից անկլավի լիակատար վերահսկողություն, ինչը կստիպի հայերին փախչել այդ տարածքից: Այս մարդկանց հետպատերազմյան կարիքներին աջակցությունը վճռորոշ կլինի գործարքը պահպանելու համար, սակայն այն պետք է զգույշ կառավարվի, քանի որ Բաքուն Լեռնային Ղարաբաղի դե ֆակտո իշխանությունների հետ ցանկացած ներգրավվածություն համարում է տարածքի նկատմամբ իր հավակնությունը խաթարող:
