Մենք տեսել ենք, որ մեկ-մեկ նման նախաձեռնություն եղավ, տևական ժամանակ աշխատեցին և կարծես ավելի պրոֆեսիոնալ կազմ և ներկայացվածություն կար, բայց չկարողացան անգամ հայեցակարգային հարցերի շուրջ փոխհամաձայնության գան։ Այս մասին ArmDaily.am-ի հետ զրույցում ասաց «Իրավական ուղի» ՀԿ համահիմնադիր, իրավաբան Սիրանուշ Սահակյանը՝ անդրադառնալով Սահմանադրական բարեփոխումների մասնագիտական հանձնաժողովի և խորհրդի կազմին։
Նա նշում է, որ նախորդ հանձնաժողովի մոտ 1.5 տարվա աշխատանքները որևէ արդյունք չտվեցին։
«Միևնույն ժամանակ շատ դժվարին իրողություններ եղան Հայաստանում։ Նախ գլոբալ կովիդով պայմանավորված և երկրորդը՝ պատերազմ, և այս երկու ճգնաժամային իրավիճակներն էլ ամբողջովին հաղթահարված չեն։ Ավելին՝ դրանք ավելացել են անվտանագային միջազգային արտաքին խնդիրները, այդ թվում արտաքին իրավական։ Նաև նախորդ սահմանադրական բարեփոխումներից հետո մենք բավարար ժամանակ չենք ունեցել գնահատելու ներդրված ինստիտուտների արդյունավետությունը։ Ինձ համար ամենախնդրահարույցն այն է, որ ոչ թե ապացույցների հիման վրա դուրս են բերվել խնդիրները, ճգնաժամերը, որոնցով արդարացվում է բարեփոխումների իրականացման անհրաժեշտությունը, այլ առանց բավարար վերլուծությունների և ուսումնասիրությունների՝ խնդիր է դրվում ունենալ հանձնաժողով, որը պետք է բարեփոխի Սահմանադրությունը, սակայն ինչ ուղղություններով՝ չի արձանագրվում։ Այսինքն՝ ոչ թե մենք խնդրից գալիս ենք լուծման, այլ առանց խնդիրների դիագնոզի, առանց սահմանադրական հարցերում հիվանդության ախտորոշման՝ ձևավորում ենք մարմին, մասնագիտական խնդիրներ, որոնք պետք է լուծվեն, բայց ինչը լուծեն՝ եթե ախտորոշում չկա, արդեն իսկ խնդրահարույց է։ Եվ եթե հաշվի ենք առնում, որ դոմինանտ է քաղաքական մասը, ոչ թե իրավական, հասկանալի է արդեն, որ այլ խնդիրներ են դրվում»,- ասաց իրավաբանը։
Նա նշում է, որ բոլորն էլ քաջ գիտակցում ենք, որ սահմանադրական փոփոխությունները իրավական և քաղաքական գործընթացներ են ենթադրում, բայց իրավական մասը պետք է դոմինանտ լինի։
«Հստակ կարող եմ նշել, որ ճանաչում ունեցող և անկախության չափանիշներին բավարարող սահմանադրական ոլորտի մասնագետների լիարժեք ներկայացվածություն մասնագիտական կազմում չկա։ Այն անունները, որոնք կան թե լոկալ, թե միջազգային, չունեն ներկայացվածություն, որը պարզաբանման ենթակա չէ։ Արդյոք այս մարդիկ դիմել են և հրաժարվել և որոնք են եղել հրաժարման պատճառները, որովհետև տեսել են իրենց մասնագիտական աշխատանքի քաղաքականացման ռիսկեր կամ ազդեցության վտանգներ, թե առհասարակ չեն դիմել, ինչը ենթադրում է, որ կազմի ընտրության ընտրանքային մոտեցում է գործել, և նորից՝ թափանցիկ ձևով չի ընտրվել մասնագիտական կազմը։ Համանման այլ հարցադրումներ կան, որն ինձ մոտ առնվազն տարակուսանք է առաջացնում, որ արդյունավետորեն կարողանալու են գործել և մեր իրականության մեջ դրական փոփոխություններ արձանագրող փոփոխություններ են իրականացվելու»,- ասաց Սահակյանը։
Դիտարկմանը, որ կա տեսակետ եւ նախադեպ, որ ամեն իշխանությունը երկրի Մայր օրենքը «իր հագով կարում», իսկ սահմանադրական բարեփոխումների թե խորհրդի կազմը, թե մասնագիտական հանձնաժողովում ընդգրկված անդամներ լոյալությունը ներկայիս իշխանությունների նկատմամբ վերահաստատում են այդ տեսակետը, Սահակյանը արձագանքեց, որ համոզված է, որ այս տեսակետը իրավացի է։
«Մինչ այժմ իրականացված այլ «բարեփոխումները» կամ քայլերը, որոնք իրականացրել են բարեփոխումների լույսի ներքո ընդամենը ավելի բարվոք և հակակշիռների գործելու հեռանկար են բացել իշխող քաղաքական ուժի համար։ Դա շատ ցայտուն էր դատական բարեփոխումների ոլորտում, երբ խնդիրը ոչ թե համակարգի մաքրումն է, կատարելագործումը և իրապես անկախ դատական հաակարգը կայացնելն է, այլ քաղաքական իշխող ուժի քմահաճույքներին հարմարվող դատավորներ և դատական իշխանություն ունենալն է, որը պետք է սպասարկի քաղաքական էլիտային, ոչ թե հանրային շահերը։ Ավելի անգամ փոքր մակարդակի ռեֆորմները իրականացվել են բացառապես քաղաքական նպատակահարմարությունից ելնելով և չեմ կարծում, որ քաղաքական կոմպոնենտ ունեցող սահմանադրական բարեփոխումները դուրս են մնալու այս օրինաչափություններից»,- ասաց Սահակյանը։
Նա նշեց, որ նախորդ բարեփոխումների ընթացքում քննարկվող հարցերը չէին բխում նորից իրականությունից։
«Քննարկման առարկա էր դրվում Սահմանադրական դատարանի վերացման կամ Վճռաբեկ դատարանի հետ միաձուլման գաղափարը, որը ուղղակի հակահամակարգային էր Հայաստանի իրավական համակարգին։ Այս խոսակցությունները ընթանում էին ՍԴ կազմի փոփոխությանը միտված քաղաքական օպերացիայի շրջանակներում։ Մենք տեսանք, որ այլ ճանապարհներով խնդիրները լուծելուց հետո արդեն իսկ նույն բարեփոխումների հանձնաժողովը կիսատ թողեց այդ գաղափարի իրացումը, որովհետև նաև քաղաքական անհրաժեշտությունը վերացավ այլ գործընթացներով պայմանավորված։ Սրանք բոլորը ապացույցներ են, որ գործընթացը առավելապես քաղաքական է»,- ասաց Սահակյանը։
