Ռուսաստանը բազմիցս է կռվել Թուրքիայի հետ, բայց Թուրքիան երբեք չի եղել նրա դաշնակիցը: Միամիտ բարեսրտությունը արագընթաց և աղետալի փոփոխվող աշխարհում մեր երկրի օգտին չէ:

Լուսանկարը, որում Թուրքիայի ազգային շարժման կուսակցության առաջնորդ Դևլեթ Բախչելին երկրի նախագահ Էրդողանի հետ ցուցադրում է թյուրքական աշխարհի քարտեզը, վերջերս պտտվեց աշխարհի բոլոր ԶԼՄ-ներում ու սոցցանցերում:

Մեկնաբանների և ընթերցողների հուզմունքն ու ցասումը պայմանավորված էր Ռուսաստանի տարածքի զգալի հատվածի ընդգրկումով թյուրքական աշխարհում՝ սկսած Հյուսիսային Կովկասից մինչև Սիբիր: Ադրբեջանը, Միջին Ասիայի նախկին խորհրդային հանրապետությունները, Մոնղոլիայի և Չինաստանի հատվածները նույնպես քարտեզի կազմողները ներառել են այսպես կոչված թյուրքական աշխարհում: Այդտեղ նաև Բալկանների մի զգալի հատվածն է, որը ժամանակին գտնվել է Օսմանյան կայսրության կազմում:

Քաղգրագիտության համար թուրքական աշխարհի քարտեզը գունավորված է, որպեսզի չառաջացնի պաշտոնական բողոքներ և տարածքային ամբողջականության ու անկախության ոտնձգության մեղադրանքներ այն պետություններից, որոնք, ըստ Թուրքիայի իշխող կոալիցիայի, ամբողջությամբ կամ մասամբ ընդգրկված են այսպես կոչված թյուրքական, իսկ ավելի ճշգրիտ՝ Անկարայի ջանասիրությամբ ստեղծվող նոր թյուրքական աշխարհում: 

Դևլեթ Բախչելին և նրա ազգային շարժման կուսակցությունը դեռ 2018 թվականից Էրդողանի ու նրա Արդարության ու զարգացման կուսակցության հետ ամուր դաշինքի մեջ է: Ազգայնականների՝ պանթյուրքիստների և պանիսլամիստների նախկին տարաձայնությունները հարթված են, նրանց դաշինքը կանխորոշեց Անկարայի հարձակողական դիրքորոշումը բոլոր ուղղություններով: Դրանցից գլխավորը ոչ անակնկալ դարձավ հետխորհրդային տարածությունը:

Դուդաևի Իչկերիայի դրոշը մի ժամանակ դարձավ գայլի պատկերը իսլամի համար ավանդական կանաչ հիմնագույնի վրա: Ներկայիս Թուրքիայի իշխող կոալիցիայի  անդամ «Գորշ գայլերի» երիտասարդական թևը ահաբեկիչներին ոչ միայն խորհրդանիշներ էր տալիս, այլև իր անդամները մասնակցում էին դաշնային զորքերի դեմ մարտական գործողություններին:

Պանիսլամիզմի և պանթյուրքիզմի համաձուլվածքը Անկարայի քաղաքականությունում անխուսափելիորեն պետք է հանգեցներ ծավալապաշտական տրամադրությունների, մանավանդ՝ համաշխարհային կարգի փլուզման խորապատկերում և նոր տեխնոլոգիական կացութաձի անցման շրջանակներում առաջնորդության համար մրցակցության պայմաններում:

Ադրբեջանի և Թուրքիայի վստահ հաղթանակը 2020 թվականի ղարաբաղյան պատերազմում մեծացրեց պանթյուրքիզմի կողմնակիցների թիվը: Ռազմական հաղթանակը միշտ էլ ակնածանք է ներշնչում հաղթողի նկատմամբ և բացասական վերաբերմունք պարտվածի նկատմամբ: Փաշինյանի վերընտրվելը, որի ղեկավարությամբ հայությունը ջախջախիչ պարտություն կրեց, ցույց տվեց Հայաստանի քաղաքական ազգի խոր դեպրեսիան և օրինաչափորեն գրգռեց Ադրբեջանի և նրա թիկունքում կանգնած Թուրքիայի աշխարհաքաղաքական ախորժակը: Ե՛վ Ադրբեջանում, և՛ Թուրքիայում արդեն խոսում են այն մասին, որ «մեկ ազգ՝ երկու պետություն» թեզին պետք է փոխարինի «մեկ ազգ՝ մեկ պետություն»-ը: Կպահպանի՞ Ադրբեջանը ոչ թե ձևականորեն, այլ փաստացի անկախությունը: Դա առաջիկա տարիների հարց է, որն առայժմ լուծվում է ոչ նրա օգտին:

Նոյեմբերի 12-ին Էրդողանը հայտարարեց, որ թյուրքական խորհուրդը կփոխարինի Թյուրքական պետությունների կազմակերպությանը: Էությամբ քաղաքական դաշինքի ստեղծումը, որը ռազմա-քաղաքական դառնալու բոլոր հնարավորություններն ունի (համատեղ զորավարժություններ են անցկացվում պարբերական կարգով), լուրջ սպառնալիք է տարածաշրջանային կայունությանը: Անկարա-Բաքու-Իսլամաբադ առանցքն արդեն պաշտոնապես հայտարարվում է որպես տարածաշրջանային քաղաքականության հիմքերից մեկը: Պակիստանը, որ միջուկային զենք ունի և զգալի ազդեցություն ապակայունացած Աֆղանստանի վրա,  նոր դաշինքով միանալու լուրջ փաստարկ է տարածաշրջանի պետությունների համար:

Համարվում է, որ Թուրքիայում նշանակալի ընդդիմություն կա Էրդողանին և նրա գլխավորած կոալիցիային: Պանթյուրքիստների և պանիսլամիստների կայուն իշխող կոալիցիայի ստեղծումը զրոյացնում է ընդդիմության հնարավորությունները, իսկ զինվորականների խռովության ջախջախումը և դրան հաջորդած զտումները թուրքական բանակում ցույց տվեցին ընդդիմության թուլությունը: Թուրքիայում իսկապես նշանակալի «տնտեսական ընդդիմություն» կա: Երկնիշ արժեզրկումը, աղքատացումն իրոք որոշակի դժգոհություն են առաջացնում: Բայց համավարակի դարաշրջանում նման խնդիրների են բախվում շատ երկրներ, սեփական պատասխանատվությունը թոթափելու և քաղաքացիների վրա հսկողությունն ուժեղացնելու գայթակղությանը շատ կառավարություններ չեն դիմանում: Ամեն դեպքում անգամ տնտեսական կոլապսը կդրդի Թուրքիայի ղեկավարությանը ներքին քաղաքական խնդիրները լուծելու արտաքին քաղաքականության  հաջողությունների հաշվին:

Դեռ մինչև վերջերս կարծեցյալ անհաշտ թշնամիների՝ Էրդողանի և Բախչելիի կոալիցիան ցույց է տալիս, թե որքանով է փոխզիջողական թուրքական ժողովրդավարությունը:  Պետական հեղաշրջման փորձի համար մեղադրվող Գյուլենի մեթոդներից ու գործիքներից է օգտվում գործող իշխանությունը: Նրանց միջև հայեցակարգային տարաձայնություններ չկան, պանթյուրքիզմի և պանիսլամիզմի միությունը լվացել է գաղափարական հակասությունները: Խոսքը միայն անձնական առաջնորդության մասին է:

Թուրքիան ՆԱՏՕ-ի անդամ է՝  բանակի ուժեղությամբ լինելով երկրորդը այդ դաշինքում: Նրա առաջացումը դեպի արևելք նշանակում է ՆԱՏՕ-ի առաջխաղացում՝ Եվրասիայում դրության հետագա ապակայունացման, գլոբալ մրցակցային պայքարի պայմաններում Ռուսաստանի և Չինաստանի թուլացման նպատակով: Թուրքիայի և ԱՄՆ-ի միջև գոյություն ունեցող հակասությունները չնչին են, դրանք ոչ թե էական, այլ քողարկող բնույթ ունեն: Դա հաստատում է նաև թուրքական քաղաքականությունը ուկրաինական հակամարտության մասով. թուրքական անօդաչուներով հարվածում են Դոնբասի ժողովրդական Հանրապետությանը, Անկարան մասնակցում է ռուսատյաց «Ղրիմի պլատֆորմին» և այլն:

Եվրամիության միգրացիոն քաղաքականությունն արդեն հանգեցրել է իր զգալի կախվածությանը Անկարայից, ինչը հնարավորություն է տալիս վերջինիս խաղալու սրացման վրա:

Ռուսաստանը բազմիցս է կռվել Թուրքիայի հետ, բայց Թուրքիան երբեք չի եղել նրա դաշնակիցը: Միամիտ բարեսրտությունը արագընթաց և աղետալի փոփոխվող աշխարհում մեր երկրի օգտին չէ: Պաշտոնատար անձանց հրապարակային հայտարարությունները, թե Ալթայն է թյուրքական աշխարհի հայրենիքը, այլ ոչ թե Ստամբուլը, կարող են հանգեցնել միայն այսպես կոչված «թյուրքական աշխարհի» քարտեզի ընդլայնմանը, պետությունների անկախության կորստյան, որը ստացել են Մոսկվայից, և խռովությունների բուն Ռուսաստանի ներսում:

Ալեքսանդր Սավելև

Աղբյուրը՝  ИА REGNUM