Վահեն ու Դավիթը եղբայրներ էին: Չնայած տարիքային երկու տարվա տարբերությանը, երկվորյակների պես կապված էին իրար, ամեն ինչ սիրում էին միասին անել, միասին մեկնեցին ծառայության, միասին կռվեցին 44-օրյա պատերազմում ու միասին էլ զոհվեցին՝ նույն օրը, նույն ժամին, նույն վայրում…
Վահե ու Դավիթ Թևոսյաններն Արմավիրի մարզի Ոսկեհատ գյուղից են: Վահեն 21 տարեկան էր, Դավիթը՝ 19: Արցախում էին ծառայում, Մարտունի 3-ում: Ինն ամսվա զինծառայողներ էին, երբ պատերազմն սկսվեց: Վահեն դիպուկահար էր, Դավիթը՝ կրտսեր սերժանտ, դիրքի ավագ:
Մայրը՝ Մարիետա Բալայանը, պատմում է, որ երկու որդիներն էլ շատ գոհ էին ծառայությունից ու երբեք չէին բողոքում: «Դավիթն ասում էր՝ մա՛մ, մեծերի մանկապարտեզ եմ եկել»։
Սեպտեմբերի 27-ին՝ պատերազմի առաջին օրը, Դավիթը կարճ հաղորդագրություն է գրում մորը՝ ասելով, որ չանհանգստանան, ամեն ինչ կարգին է: Հետագայում ծնողներն իմանում են, որ դեռ պատերազմը չսկսված՝ գիշերը տղաներին տագնապով բարձրացել են դիրքեր։ Իսկ երբ տղաները դիրքերում են եղել, հենց առաջին օրը թշնամին պայթեցրել է նրանց զորամասի մեծ մասը։
Երկու եղբայրներն առաջին օրվանից թեժ մարտերի են մասնակցել: Դավիթն առաջնագծում էր, Վահեն՝ որպես դիպուկահար, նրանից մոտ 100 մետր հեռավորության վրա թիկունքն էր պահում։
«Հոկտեմբերի 9-ին՝ ժամը 16։30-ին, վերջին անգամ խոսեցի Վահեիս հետ,-հիշում է մայրը,-ասեց՝ հետո կզանգի ու այդպես էլ չզանգեց։ Նույն օրը երեկոյան Դավիթը զանգեց: Այդքան երկար ոչ մի անգամ չէի խոսել հետը: Հա՛մ խոսում էի, հա՛մ վախենում, որ հանկարծ թշնամին հեռախոսակապի միջոցով նրանց տեղը կգտնի: Ասում էր՝ մա՛մ, հանգիստ խոսիր, ես ապահով տեղ եմ, իմ հանգստի ժամն է։ Պատմեց, որ իրենք առաջ են գնացել, դիրքեր են գրավել թշնամուց, և հանկարծ մի հավ է եկել իրենց մոտ: Որոշել են այդ հավով ապուր սարքել, բայց ոչ ոք ժամանակ չի ունեցել հավը մորթելու, մաքրելու, եփելու: Ասացի՝ Դավիթ ջան, մի՛ մորթեք, պահեք, կերակրեք, թող ձեզ համար ձու ածի, ձուն կուտեք։ Ասեց՝ մա՛մ, էս հավն էնքան բան է տեսել, որ էլ ձու չի ածի»։
Հոկտեմբերի 10-ին երկու որդին էլ չեն զանգում: Հարազատները մտածում են, որ երևի հարմար չի, հեռախոսները լիցքավորված չեն և այլն: Սպասում են, հաջորդ օրն էլ ոչ մի զանգ: Սկսում են անհանգստանալ: Մայրը հերթով զանգում է ծառայակիցների բոլոր այն հեռախոսահամարներին, որոնցով որդիներն իրենց հետ կապ էին պահում: Բոլոր հեռախոսահամարներն անհասանելի էին:
«Սկսեցինք խուճապի մատնվել: Մի կամավորականի հեռախոսահամար կար միայն, որ երբեմն-երբեմն հասանելի էր դառնում: Մի կերպ կապ հաստատեցինք, ասաց՝ մի անհանգստացեք, իրենց ապահով տեղ են տարել։ Ասացի՝ որ հետ գան, թող անպայման զանգեն։ Ու ամեն օր սպասում էի նրանց զանգին: Ամեն օր այդ կամավորականին նամակ էի գրում, թե նորություն չկա՞: Նա էլ արդեն չէր պատասխանում։ Գրում էի՝ իմ միակ հույսս ես, օգնի՛ր գտնեմ տղաներիս, բայց պատասխան չկար։ Հոկտեմբերի 28-ին այդ հեռախոսն էլ դարձավ անհասանելի»։
Նոյեմբերի 9-ին պատերազմը կանգ է առնում: Ծնողները, որ շուրջ մեկ ամիս է՝ փնտրում էին իրենց որդիներին, հույս ունեին գոնե հիմա գտնել նրանց: Բայց տղաները շարունակում էին անհետ կորած մնալ:
Դեկտեմբերի 5-ին ռուսական խաղաղապահ զորքերի հրամանատար Մուրադովի օգնությամբ փրկարարները մտնում են Հադրութ որոնողական աշխատանքներ կատարելու, որտեղ գտնում են 76 հոգանոց վաշտի զինվորների ու հրամանատարների աճյունները: Դա այն վաշտն էր, որը հոկտեմբերի 11-ին ուղարկվել էր Հադրութ՝ օգնության հասնելու առաջնագծում գտնվողներին, բայց ճանապարհին հայտնվել էր շրջափակման մեջ թշնամու մի քանի հարյուր հոգանոց հատուկջոկատայինների կողմից: Վաշտի բոլոր տղաները քաջաբար զոհվել էին՝ չհանձնվելով թշնամուն: Դավիթն ու Վահեն նույնպես այդ վաշտում էին:
2021 թվականի հունվարին ԴՆԹ փորձաքնության միջոցով հաստատում են Դավիթի մասունքները, փետրվարի 28-ին՝ Վահեինը:
«Հոկտեմբերի 11-ից հետո` ավելի քան երեք ամիս, ես ամեն օր սպասում էի տղաներիս: Չէի հավատում, որ նրանք կարող են զոհվել: Մտածում էի՝ գերի են ընկել կամ անտառներում թաքնված են: Երբ Դավիթի ԴՆԹ-ն հաստատեցին, ես ուղղակի չէի հավատում: Նա այնքան ճարպիկ էր, այնքան ուժեղ, մտածում էի՝ մահն անզոր է Դավիթիս հաղթել: Հետո հույս ունեի, որ գոնե Վահես հետ կգա։ Նույնիսկ մտածում էի՝ բա որ Վահեն գա, առաջինը հարցնելու է Դավիթի մասին: Ասում էի՝ չեմ ասի, որ Դավիթը չկա»:
Երբ 76 հոգանոց վաշտի կոտորածը բացահայտվեց, այն մեծ արձագանք ստացավ: Ծնողներն իրենք սկսեցին հետաքննել գործը, և նրանց ներկայացրած փաստերի հիման վրա ՀՀ ԱԱԾ-ում հարուցվեց քրեական գործ: Գործը հարուցված է, նախաքննություն է ընթանում, բայց առայժմ չի բացահայտվել, թե ինչու, ում հրամանով էին տղաներն ուղարկվել Հադրութ, երբ այն արդեն թշնամու վերահսկողության տակ էր:
Տղաների մայրն իր վարկածն ունի. ասում է՝ պետք էր ցույց տալ, թե իբր Հադրութի համար կռվեցինք, կոտորվեցինք, բայց չկարողացանք պահել: «Այդ 76 երեխուն ուղարկեցին, որ սպանեն և ցույց տան, թե իբր կռվում էին։ Եթե հողը պիտի տայիր, ինչի՞ համար էիր երեխեքին կոտորում: Վաղը նույն էտ երեխեքից մարտունակ բանակ կսարքեիր, կորցրածը հետ կբերեիր, ոչ թե տարար, բոլորին պառկացրեցիր Եռաբլուրում»:
Տիկին Մարիետայի խոսքով՝ ինչպես մեզ էին ողջ պատերազմի ընթացքում խաբում, այնպես էլ տղաներին: «Մայրս Գետաշենից է: Մի օր տղաս զանգեց` թե մա՛մ, տատիկին կասես, որ մերոնք Գետաշենը հետ են վերցրել։ Փաստորեն այն սուտը, թե իբր հաղթում ենք, ոչ միայն մեզ էին հրամցնում, այլև երեխեքին: Իրենց էլ էին ասում՝ հաղթում ենք, Շահումյանը վերցրել ենք, Գետաշենը վերցրել ենք, այնինչ ամեն ինչ կորցնում էինք»:
Դավիթն ու Վահեն շատ երազանքներ ունեին: Ինչպես մայրն է ասում՝ մեկը մեկից հրեշտակ ընտրյալներ էլ ունեին: Որոշել էին՝ զորացրվելուց հետո պիտի ընդունվեին Ոստիկանության ակադեմիա, իսկ չորրորդ կուրսում ամուսնանային:
«Վահեն ասում էր՝ ամենասիրուն հարսանիքը պիտի անեմ,-հիշում է մայրը,-ամեն ինչ միասին էին պլանավորում։ Վահեն մեծն էր, բայց առանց Դավիթի իրեն չէր պատկերացնում։ Դավիթն ասես իր ամբողջականությունը լիներ»։
Ամեն ինչ միասին էին որոշում, իրագործում, բայց բնավորությամբ չափազանց տարբեր էին: Մայրն ասում է՝ տանը Դավիթն էր լսող, ենթարկվող, օրինակելի, ոչ մեկին չնեղացնող, հասնող, իսկ Վահեն՝ ըմբոստ, ընդդիմացող: Բայց դրսում ճիշտ հակառակն էր:
«Զարմանում էի, որ Դավիթիս համար անընդհատ դպրոց էին կանչում ու բողոքում, իսկ Վահեի մասին ասում էին՝ օրինակելի աշակերտ։ Երբ ասում էի՝ տանը հակառակն են, ինձ չէին հավատում»:
***
Մայրը գրեթե ամեն օր Էջմիածնից գալիս է Եռաբլուր որդիներին այցելության: Նստում է նրանց շիրիմների մոտ մինչև ուշ գիշեր ու չի էլ նկատում, թե ինչպես մթնեց: Բայց նույնիսկ որդիների շիրիմների մոտ նա չի դադարում սպասել ու հավատալ նրանց վերադարձին:
«Չեմ պատկերացնում, որ մահը կարող է խլել նրանց ինձանից, և որ հողն ավելի ուժեղ կարող է գրկել նրանց, քան ես,-ասում է որդեկորույս մայրն ու խորը հոգոց հանելով ավելացնում,-մի ժամանակ հայրենիք ունեինք, առյուծ որդիներ, հիմա միայն Եռաբլուր ունենք ու ողբացող մայրեր»:
