Թերևս 2020 թ. երկրորդ կեսից սկսած աշխարհի թիվ մեկ հարցն է դարձել. Պատվաստվել աշխարհը իրար խառնած ԹԱԳԱվարակի դեմ, թե՞ ոչ: Այս ընթացքում հնչել են ամենատարբեր կարծիքներ, երբեմն հիմնավորված, երբեմն՝ ոչ այնքան, իսկ երբեմն էլ՝ ամբողջովին սյուռ: Բոլորը կհիշեն տարածված միֆը, իսկ ոմանք էլ դեռ հակված են դրան, որ պատվաստման միջոցով մարդկանց չիպավորում են:
Ընդ որում, սա ամենազավեշտալի մեկնաբանությունը չէ հակակորոնավիրուսային պատվաստումների վերաբերյալ: Բայց ինչպես ասել է Լերմոնտովը. Այս ամենը ծիծաղելի կլիներ, եթե այդքան տխուր չլիներ:
Աշխարհում, և մասնավորապես Հայաստանում կորոնավիրուսից մահացության ցուցանիշները ուսումնասիրելիս զավեշտի տեղ այլևս չի մնում: Ընդ որում, մահացողների մեջ մեծ թիվ են կազմում նրանք, որոնք առհասարակ հերքում են նման վիրուսի գոյությունը և այն անվանում 21-րդ դարի մեծ բլեֆ:
Ինչևէ, մի կողմ թողնելով վիրուսի ծագման աղբյուրը (ոմանք հակված են այն մտքին, որ վիրուսն արհեստականորեն է ստեղծվել՝ Չինաստանի լաբորատորիաներում), խոսենք թվերով:
Սեպտեմբերի 10-ի, ժամը 11:00-ի դրությամբ Հայաստանում հաստատվել է կորոնավիրուսային հիվանդության ընդհանուր 247 666 դեպք, որոնցից 231 406-ն` առողջացած, 4979-ը` մահվան ելքով: Կորոնավիրուսային հիվանդությամբ այս պահին փաստացի բուժում է ստանում 10111 պացիենտ: Ընդհանուր առմամբ, կատարվել է 1 600 933 թեստավորում:
Բացի կորոնավիրուսի հետևանքով մահվան ցուցանիշներից, Հայաստանում առանձին վարվում է վիճակագրություն այն դեպքերի համար, երբ պացիենտն ունեցել է կորոնավիրուսային վարակ, սակայն մահը վրա է հասել այլ հիվանդության պատճառով։ Այդպիսի դեպքերի ընդհանուր թիվը 1170 է:
Փաստացի 2020թ.-ից ի վեր Հայաստանում մահացել է կորոնավիրուսով հիվանդ 6000-ից ավել մարդ:
Covid-19-ի դեմ պատվաստումների մեկնարկից ի վեր օգոստոսի 8-ի դրությամբ 194,902 պատվաստում է արվել, որից առաջին դեղաչափ` 132,529, երկրորդ` 62,373։ Ստացվում է, որ լրիվ պատվաստված է ՀՀ բնակչության միայն 2%-ը, իսկ գոնե մեկ դոզաչափով՝ 4.4%-ը։
Սեպտեմբերի 5-ի դրությամբ այս թիվը տարօրինակ դինամիկա է գրանցել: Ամբողջությամբ պատվաստված է բնակչության 3.64 %-ը, իսկ մեկ դոզաչափով՝ 2.94%-ը: Ստացվում է, որ պատվաստման տեմպերը նվազել են: Ինչով է դա պայմանավորված՝ դժվար է ասել:
Ենթադրվում է, որ հոկտեմբերի 1-ին ընդառաջ կրկին աճ կգրանցվի՝ պայմանավորված Առողջապահության նախարարության՝ պատվաստումների կամավոր-պարտադիր բնույթով: ԱՆ-ն ձեռնպահ է մնում խիստ կտրուկ քայլերից՝ պատվաստումը պարտադիր դարձնելու մոտեցումից, զգուշանալով հասարակության արձագանքից: Առանց այն էլ հասարակության շրջանում դժգոհություններն այնքան շատ և տարաբնույթ են, որ թվում է՝ ևս մի կայծ և նոր ձևավորված Կառավարությունը կկանգնի կոլափսի առջև: Բայց ասել, թե Կառավարության որդեգրած մեթոդը հիմնված է կամավորության սկզբունքի վրա, ևս սխալ է, հաշվի առնելով, որ չպատվաստվելու դեպքում աշխատողը պարտավոր է ամիսը 2 անգամ ներկայացնել կորոնա թեստի բացասական պատասխան: Առողջապահության նախարարը, որն ի դեպ մասնագիտությամբ իրավաբան է, անգամ նշում է, որ աշխատակցի՝ թեստավորման կամ պատվաստման հավաստագիր չներկայացնելու դեպքում գործատուն իրավունք ունի լուծել աշխատանքային պայմանագիրը նրա հետ:
ՀՀ Աշխատանքային օրենսգրքով որևէ կետ չկա այն մասին, թե տվյալ դեպքում ինչ հիմքով է գործատուն լուծելու աշխատանքային պայմանագիրը: Նախարարը, ամենայն հավանականությամբ բաց է թողել աշխատանքային իրավունքի դասերը, կամ առհասարակ իրավաբանությունից նույնքան հեռու է, որքան առողջապահությունից, եթե կարծում է, թե Կառավարության որոշումը ավելի բարձր իրավաբանական ուժ ունի, քան օրենքները:
Ինչևէ, երբ ամսական 50-60 հազար դրամ ստացող ուսուցչուհուն ասում են, որ պատվաստումը կամավոր բնույթ ունի և նա կարող է պարզապես ամսական իր աշխատավարձի կեսը տրամադրել թեստավորմանը, դա ավելի շատ և ավելի շուտ նմանվում է պատվաստման պարտադրանքի:
Արդարության համար պետք է նշել, որ պատվաստումն ինքնին ճիշտ երևույթ է: Այն ժամանակակից բժշկության ամենամեծ ձեռքբերումներից է: Հենց պատվաստումների շնորհիվ է կիսով չափ կրճատել են երեխաների մահացության մակարդակը ՝ փրկելով միլիոնավոր կյանքեր: Բավական է միայն նշել, որ այնպիսի հիվանդություններ, ինչպիսիք են պոլիոմելիտը կամ կարմրուկը, կտրուկ նվազել են, հասնելով վարակման գրեթե 1 %-ի, բացառապես կոլեկտիվ իմունիտետի, որը ձեռք է բերվել պատվաստման արդյունքում:
Սակայն դեղերի բիզնեսն իր ծավալներով և շահութաբերությամբ աշխարհում երկրորդն է՝ թմրանյութերից հետո: Եվ հենց այդ բիզնեսն առաջ տանելու համար օգտագորվում են ԶԼՄ-ները: Չկա աշխարհում կորոնավիրուսի պատվաստանյութի որևէ ընկերություն, որը խիստ քննադատության, անգամ չափազանցված մեղադրանքների արժանացած չլինի՝ սկսած թրոմբի առաջացումից, վերջացրած անպտղությամբ:
Տեղեկատվական նման բացասական հոսքի պարագայում, բնական է, հասարակության լայն զանգվածների, անգամ բավական կիրթ շերտի մոտ, շատ հարցեր և չփարատված կասկածներ են առաջանում: Նման երևույթ նկատվում է ոչ միայն Հայաստանում, որտեղ շատերն իրոք հավատում են չիպավորմանը, այլ աշխարհի առաջադեմ երկրներում: Դրա վառ ապացույցն է հակապատվաստման բազմահազարանոց ցույցերը, որոնք տեղի են ունենում ԱՄՆ-ում, Ֆրանսիայում, Հունաստանում, Գերմանիայում և այլն:
Եվ մարդկանց մեծ մասը նախընտրում է չպատվաստվել՝ կարծես սպասելով մի ունիվերսալ բուժող միջոցի, որը կընդունվի բոլորի կողմից: Դա, թերևս, միամտություն է, քանի որ ինչ նոր պատվաստանյութ էլ հայտնվի, այն անմիջապես քննադատության է արժանանալու մրցակից ընկերությունների կողմից:
Ուստի անհրաժեշտ է հսկայական բացատրական աշխատանք տանել հասարակության լայն շերտերի հետ, բացատրել հիվանդության էությունը, ներկայացնել թվեր (մասնավորապես, որ կորոնավիրուսից մահացության թվերը պարզապես անհամեմատելի են պատվաստման բացասական հետևանքների արդյունքում առաջացած մահերի թվի հետ), և միայն հետո անցնել հարկադրանքի մեթոդների:
Հայաստանում համավարակի դեմ պայքար չկա, կա այդ պայքարի իմիտացիան: Իշխանությունները այս հարցում էլ մատնված են բացարձակ անգործության: Հակահամաճարակային որևէ կանոն չի պահպանվում: Եվ ինչպես կարող է պահպանվել, եթե այն թողնված է բացառապես քաղաքացու բարեխղճության վրա: Մեկ-երկու օր ստուգայցեր Երևանի վարչական շրջանների խանութներում և հասարակական տրանսպորտում, տուգանքներ, և վերջ:
Կորոնավիրուսի շտամերը գնալով ավելի վտանգավոր են դառնում, տարածումն ավելի արագ, իսկ մահացության շեմը գնալով իջնում է: Սա պետք է լուրջ ազդակ լինի իշխանություններին՝ դադարեցնել ինքնահոսը և անցնել ի գործ: Իսկ աշխատանքի անհրաժեշտություն, հատկապես՝ բացատրական աշխատանքի, մեր հասարակությունում շատ կա:
