Յուրաքանչյուր ազգ ունի իր խորհրդանիշները՝ ժողովրդի պատմության, մշակույթի և ավանդույթների արգասիք հանդիսացող արժեքներ, որոնք ազգի ինքնության վավերագրերն են, նրա ինքնատիպության բնորոշիչները, նկարագրի ամենավառ գծերը։ Պետական խորհրդանիշների գոյությունը ինքնանպատակ չէ. դրանցից յուրաքանչյուրն ունի իր արժեքն ու իմաստը:
15 տարի առաջ՝ 2006թ. հունիսի 15-ին Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովն ընդունեց «Հայաստանի Հանրապետության պետական դրոշի մասին» օրենքը: ՀՀ պետական դրոշի օրը Հայաստանում առաջին անգամ նշվել է 2010 թվականի հունիսի 15-ին: Հենց այդ տարի «Մենք» ազգային արժեքների պահպանման հիմնադրամը «ՀՀ պետական խորհրդանշանների հանրահռչակման ծրագիր» ներկայացրեց Տիգրան Սարգսյանի ղեկավարած կառավարությանը։ Առաջարկը ընդունվեց և այդ տարվանից ի վեր հունիսի 15-ը համարվում է Հայոց պետականության երեք խորհրդանշանների օր:
Հայոց Եռագույնը
Առաջին անգամ հայկական եռագույնը պաշտոնապես բարձրացվեց 1918 թ. օգոստոսի 1-ին. Ազգային ժողովի բացման օրն առաջին անգամ ծածանվեց կարմիր-կապույտ-դեղին պաստառը: Անմիջապես հաջորդ օրը թերթերում լույս տեսավ կառավարական որոշումը, ըստ որի՝ բոլոր կազմակերպությունները պետք է պարտադիր եռագույն ունենային:
Գույների ընտրության ժամանակ կառավարությունը կանգ առավ հայկական վերջին պետականության՝ Կիլիկիայի թագավորության խորհրդանշի վրա: Կարմիրը, կապույտը և դեղինը զինվորական միավորումների գույներն էին: Հետագայում դեղինը որոշեցին փոխել նարնջագույնով: Գեղանկարիչ Մարտիրոս Սարյանն այլ տարբերակներ էր առաջարկել, որոնցից մեկը «ծիածանային» դրոշն էր: Սարյանը գրել է. «Եռագույն դրոշներ շատ կան, մեզ՝ որպես արևելյան ազգի, կսազի բազմագույն դրոշը... առաջարկում եմ մեր տառապած ու սիրելի հայրենիքի վրայով ծիածան անցկացնել»: Այս տարբերակը կարելի է տեսնել Մարտիրոս Սարյանի տուն-թանգարանում։
Սիմոն Վրացյանը այս օրերի իրադարձությունների մասին վկայել է. «Դրոշակի ձևի և գոյնի շուրջ եղան բաւական երկար խորհրդակցութիւններ. ի նկատի առնուեցին հայոց պատմական դրօշակները, լսուեց հայկաբան Ստ. Մալխասեանցի հիմնաւորուած զեկուցումը հայկական դրօշակի մասին և, ի վերջոյ, որոշուեց ընդունել հորիզոնական կարմիր, կապոյտ ու նարնջի երեք գոյները՝ պայմանով, որ վերջնական հաստատումը կատարուի Սահմանադիր ժողովի կողմից, որը պէտք է գումարուէր Հայաստանի երկու հատուածների միացումից յետոյ»։
Առաջին հանրապետության կարմիր-կապույտ-նարնջագույն դրոշը, ինչպես և հանրապետությունը, գոյատևեց 2.5 տարի՝ մինչև 1920 թ.-ի նոյեմբերի 29-ը: 1922 թ.-ի փետրվարին Հայաստանի Խորհուրդների առաջին հավաքը հաստատեց բոլշևիկյան դրոշը` վառ կարմիր ֆոնի վրա ՀԽՍՀ ոսկեգույն տառերով: ԽՍՀՄ փլուզումից հետո էլ վերադարձավ 1918 թ.-ի եռագույնը:
2006թ. հունիսի 15-ին ընդունված «Հայաստանի Հանրապետության պետական դրոշի մասին» օրենքը սահմանում է.
Հայաստանի Հանրապետության դրոշը եռագույն է` վերևից ներքև կարմիր, կապույտ, նարնջագույն հորիզոնական հավասար շերտերով: Կարմիր գույնը խորհրդանշում է Հայկական բարձրավանդակը, հայ ժողովրդի մշտական պայքարը հարատևման, քրիստոնեական հավատքի, Հայաստանի անկախության և ազատության համար: Կապույտ գույնը խորհրդանշում է հայ ժողովրդի ապրելու կամքը խաղաղ երկնքի ներքո: Նարնջագույնը խորհրդանշում է հայ ժողովրդի արարչական տաղանդը և աշխատասիրությունը:
Օրհներգը
«Մեր հայրենիք» երգն ի սկզբանե օրհներգի կարգավիճակ չուներ: Անգամ որպես բանաստեղծություն այն ամբողջովին այլ անուն ուներ: Միքայել Նալբանդյանի գրչին պատկանող «Իտալացի աղջկա երգը» 1861 թ.-ին Կոմս Էմանուել կեղծանվամբ տպագրվեց Մոսկվայում լույս տեսնող «Հյուսիսափայլ» հայկական ամսագրում: Իսկ արդեն 1885 թ.-ի մարտի 15-ին թիֆլիսյան «Արծրունի» թատրոնում երգչախմբի կատարմամբ տեղի ունեցավ դրա պրեմիերան: Բանաստեղծության համար երաժշտությունը գրել էր երիտասարդ ինքնուս Խաչատուր Մարգարյանը՝ Քրիստափոր Կարա-Մուրզան, որը, ինչպես և Նալբանդյանը, նախընտրում էր հանդես գալ կեղծանվամբ: Ընդ որում՝ երաժշտության հեղինակը նշված չէ անգամ նոտաների բնօրինակի վրա: Թիֆլիսյան շնորհանդեսից հետո Կարա-Մուրզայի երգը հայտնի դարձավ հայկական համայնքներում:
1918 թ.-ի օգոստոսի 1-ին «Մեր հայրենիք»-ը դարձավ Առաջին հանրապետության, իսկ 1991 թ.-ի հուլիսի 1-ին՝ Երրորդ հանրապետության օրհներգը:
Ի դեպ, Բարսեղ Կանաչյանի անունը, ում այսօր թյուրիմացաբար վերագրում են հայկական օրհներգի երաժշտությունը, առաջին անգամ հայտնվել է Կոմիտաս վարդապետի աշակերտների կողմից 1919 թ.-ին Կոստանդնուպոլսում լույս տեսած ժողովածուի վրա:
Հայոց զինանշանը
Զինանշանը, ի տարբերություն դրոշի և օրհներգի, հաստատվել է շատ ավելի ուշ: Ճարտարապետ Ալեքսանդր Թամանյանի ստեղծած զինանշանը կառավարությունը հաստատել է միայն 1920 թ.-ին: Թամանյանի համար ոգեշնչման աղբյուրներ են հանդիսացել Տիգրան II-ի տարբերանշանները, մատենագիրներ Խորենացու ու Բյուզանդի թողած վկայություններն այն մասին, որ Արշակունի թագավորները «արծիվ էին կրում», Ռուբինյան արքա Լևոն II-ի կնիքներն ու մետաղադրամները, ինչպես նաև Անի թագավորանիստ քաղաքի դարպասների առյուծով ռելիեֆը: Հայկական զինանշանի վահանը պահողները Մամիկոնյան իշխանների արծիվն ու Բագրատունի թագավորական տոհմի առյուծն են: Կենդանիների տարբերանշաններ կան չորս թագավորական ընտանիքների վահանների վրա՝ Արտաշեսյաններ (երկու հակադիր շրջված արծիվ), Արշակունիներ (երկգլխանի արծիվ), Բագրատունիներ (առյուծ) և Ռուբինյաններ (քայլող կամ թագադրված առյուծ): Թամանյանի կոմպոզիցիայում չեն ներառվել ավելի վաղ թագավորական ընտանիքների՝ Երվանդունիների և Վանի թագավորության կառավարիչների խորհրդանիշները:
«Թամանյանի կազմած և Կոջոյանի գծած»` ահա այսպես է բնութագրվում մեր զինանշանը Սիմոն Վրացյանի հուշերում:
Հայոց պետականության խորհրդանիշերի հանդեպ հարգանքը այն արժեքն է, որը պետք է սերմանել մարդկանց մեջ դեռ վաղ հասակից: Թերևս այս ոլորտում բացթողումները ակնբախ են: Ամենևին չցանկանալով համեմատվել հարևան բայց ոչ բարեկամ երկրի հետ, պետք է փաստենք, որ նրանցից սովորելու շատ բան ունենք այս հարցում: Պետական խորհրդանիշերի հանդեպ նրանց հարգանքը բարձրացված է այնպիսի մակարդակի, որ մայրաքաղաքի փողոցներով քայլելիս դժվար կլինի գտնել մի անկյուն, որտեղ չի ծածանվում նրանց դրոշը: Ավելորդ է անգամ խոսել դրոշի օրը Շուշին գրավելու նրանց երազանքի մասին:
Իսկ երբևէ ուշադրություն դարձրել եք, Երևանում որտեղ կարելի է հանդիպել Հայոց եռագույնը: Թերևս մատների վրա կարելի է հաշվել նման վայրերը: Պատերազմի ընթացքում մարդիկ գիտակցաբար թե ոչ, սկսեցին իրենց պատշգամբներից ծածանել եռագույնը, բայց դրա տխրահռչակ ավարտից օրեր անց դրոշները հավաքվեցին, կամ էլ մինչև օրս կախված են նույն դիրքում` արդեն մաշված, դժգույն, կարծես հուսալքված, ինչպիսին Հայաստանն է վերջին ամիսներին:
Դրոշի մասին խոսելիս անհնար է չհիշել այն տհաճ միջադեպը ՊԵԿ-ի աշխատակցի և ՀՀ վարչապետ Փաշինյանի միջև, երբ վերջինս հրապարակավ պարսավանքի ենթարկեց երիտասարդին, անգամ աշխատանքից հեռացնելու կարգադրություն արեց` դրոշի ոչ պատշաճ վիճակի պատճառով: Ինչպես ժամանակը ցույց տվեց, դա ներկայիս իշխանությունների պոպուլիզմի հերթական դրսևորումն էր: Միջադեպից հետո քանիցս միջոցառումների ժամանակ ՀՀ դրոշը եղել է գլխիվայր շրջված, օրհներգը կեսգիշերին հնչեցնելը դադարեցնելու վերաբերյալ քննարկումներ են եղել ԱԺ-ում: Իսկ հիմա, երբ բոլորի դիմակները կարծես պատռված են, իշխանությունը էլ խնդիր չունի անգամ պոպուլիստական հայտարարություններ անելու հարցում: Երեկ` հունիսի 15-ին, ՀՀ պետական խորհրդանիշերի օրն այնքան աննկատ անցավ, որ որևիցե պետական մարմին անգամ կես խոսք չուղղեց հասարակությանը այդ կապակցությամբ: Իսկ թշնամին չափից դուրս խորհրդապաշտ է: Հիշում է ինչպես իր, այնպես էլ մեր պետական խորհրդանիշերի օրերը, և չի զլանում մեկ անգամ ևս ծաղրի առարկա դարձնել մեզ: Ասվածի վառ վկայությունն է Շուշիում երեկ Էրդողանի և Ալիևի դիմաց պարող կանանց տարազի գույների համընկնումը հայոց եռագույնի հետ:
Եթե մենք չենք պաշտպանում մեր արժեքները, ապա ինչու մեղադրենք թշնամուն` դրանք անարգելու մեջ:
