Nordic Monitor-ը հետաքրքիր հոդված է հրապարակել Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թաիփ Էրդողանի մասին, որտեղ մասնավորապես հիշատակվում է, թե ինչպես էր Թուրքիայի նախագահը նող շրջանակներում հայոյանքներ հնչեցրել ՆԱՏՕ-ի, Եվրոպայի և Իսրայելի հասցեին:
Ներկայացնում ենք հոդվածն ամբողջությամբ:
Վերջին տարիներին Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը համառորեն փորձում է կատարել տասնամյակներ առաջ իր շրջապատին տված գաղտնի խոստումը, մասնավորապես կազմաքանդել ՆԱՏՕ-ի դաշինքը, երբ նման հնարավորություն ունենար ու համախմբեր իր իշխանությունը։
Հունիսի 14-ին Բրյուսելում կայանալիք ՆԱՏՕ-ի ղեկավարների գագաթնաժողովին ընդառաջ՝ պատմությունը ցույց է տալիս, որ նախագահ Էրդողանը որոշ չափով իր խոստումը կատարել է՝ մի շարք հարցերում սեպ խրելով ՆԱՏՕ-ի դաշնակիցների ու Թուրքիայի միջև։
Այդ խոստումը բացահայտվել է թուրք քննիչների կողմից, որոնք հետաքննություն են իրականացրել Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների «Քուդս» խմբի ցանցի ներսում Թուրքիայում։
«Երբ ես հնարավորություն ունենամ, ես գիտեմ՝ ինչ անել ՆԱՏՕ-ի, Եվրոպայի, Իսրայելի հետ։ ՆԱՏՕ-ն և ԱՄՆ-ն Իսրայելի պես ահաբեկիչներ են. I’m going to f*ck their mothers» ,նման հայոյանքներ է հնչեցրել դեռևս որպես վարչապետ պաշտոնավարող էրդողանը իր մերձավոր պատգամավորներին մասնավոր հանդիպման ժամանակ:
Այս արտահայտությունը Էրդողանն արել է Մալաթիայի Քյուրեջիկ շրջանում ՆԱՏՕ-ի հակաօդային պաշտպանության համակարգի շրջանակում նոր ռադիոտեղորոշման ռադարների բազայի ստեղծման մասին զրույցի ընթացքում։
Էրդողանն ակնհայտ գոհ չի եղել 2010 թվականի Լիսաբոնի գագաթնաժողովում ՆԱՏՕ-ի պլաններից, բայց, միաժամանակ, հասկանում էր, որ նրանց հետ պիտի գնա՝ հակառակ ռազմական ու կառավարության այլ կառույցների ճնշումներին, որոնք Իրանը համարում էր սպառնալիք Թուրքիայի ազգային անվտանգությանը։ Թուրքական կառավարությունը երկար բանակցություններ է վարել ԱՄՆ-ի հետ՝ Իրանին անվանելով սպառնալիք դաշինքի համար, և Իսրայելի հետ՝ հնարավոր հետախուզական տվյալների փոխանակման շուրջ։
Էրդողանը զգացել է, որ Զինված ուժերում կա թեժացում, որը սատարել է ՆԱՏՕ-ի ծրագիրը, և նա չի կարողացել համախմբել նրանց՝ բավարար կերպով իշխանությունն իր ձեռքում պահելու, դիմադրությունը հաղթահարելու համար։
2011 թվականի սեպտեմբերին էլ թուրք պաշտոնյաները հուշագիր են ստորագրել ԱՄՆ-ի հետ՝ Քյուրեջիկում ամերիկյան ռադարների տեղակայման մասին, որպես ՆԱՏՕ-ի հակահրթիռային պաշտպանության համակարգի մաս։
Հայրեդդին Չալմաքը՝ Բուրսայից իսլամիստ պատգամավոր, նույնպես մասնակցել է Էրդողանի հետ այդ հանդիպմանը, մյուս պատգամավորն էլ եղել է Մուշից մեկ այլ իսլամիստ՝ Սերաջեդդին Քարայայըզը։
2010 թվականի հոկտեմբերի 19-ին էլ երկու պատգամավորները հաղորդել են, թե ինչ է ասել Էրդողանը ռադիոտեղորոշիչ կայանի մասին «Քուդսի» բարձրաստիճան ներկայացուցիչ Հուսեյն Ավնի Յազըջըօղլուին, որը ժամանակին ահաբեկչության մեղադրանքով դատապարտվել է։
Հանդիպումը կայացել է Ստամբուլի Չամլըջա բլուրի տարածքում: Յազըջըօղլուն հետագայում կազմել է զեկույց զրույցի մանրամասների մասին և այն փոխանցել իր կառավարիչ Նասեր Ղաֆարիին:
Հենց այս զեկույցն էլ, Յազըջըօղլուի կողմից հավաքված այլ տասնյակ տվյալներով հանդերձ, ոստիկանությունը ստացել է նրա կնոջ` Կամիլի կողմից, որը որոշել է այն հանձնել, երբ ամուսնու հետ խնդիրներ են սկսվել։ Սկզբում ոստիկանությունը ուշադրություն չի դարձրել՝ համարելով ընտանեկան խնդիր, սակայն երբ կինը տարբեր փաստաթղթեր, ձեռագիր գրառումներ, թվային նյութեր է հանձնել, ոստիկանությունը հասկացել է գործի լրջությունն ու այն փոխանցել Ստամբուլի ոստիկանությանը։
ՆԱՏՕ-ի ռադարների բազայի մասին Էրդողանի մտքերն էլ հայտնաբերվել են կնոջ կողմից տրված կրիչի վրա 2011թ․-ին։
2014-ին Էրդողանը կարողացել է արագացնել «Քուդսի» դեմ հետաքննությունը և աշխատանքից ազատել ոստիկանության պետերին ու դատախազներին, որոնք մասնակցել են հետաքննությանը։
2016-ին էլ նա ծանր հարված է հասցրել ՆԱՏՕ-ին՝ սկսելով զանգվածային զտումներ ՆԱՏՕ-ին կողմնակից շտաբի գրեթե բոլոր սպաների շրջանում՝ ներառյալ դաշինքի երկրորդ ամենամեծ բանակի բոլոր գեներալների և ծովակալների երկու երրորդին՝ որպես պատրվակ օգտագործելով կեղծ հեղաշրջումը։
Դրանից հետո նախագահ Էրդողանը հայտարարեց, որ իր կառավարությունը չի մասնակցի Իրանի դեմ ԱՄՆ պատժամիջոցներին և խոստացավ խափանել դրանք ՝ աշխատելով Իրանի կառավարության հետ: Որպես աննախադեպ քայլ` գլխավոր շտաբի պետ գեներալ Հուլուսի Աքարը այցելեց իր իրանցի գործընկերոջը, որը նույնպես հետագայում ընդունվեց Թուրքիայում: Ստորագրվել են բազմաթիվ համաձայնագրեր Իրանի հետ, այդ թվում `անվտանգության արձանագրություններ:
Էրդողանը մերձեցավ նաև Ռուսաստանի հետ և նույնիսկ գնեց հեռահար հրթիռային պաշտպանության համակարգ ՝ չնայած ԱՄՆ և ՆԱՏՕ-ի դաշնակիցների խիստ առարկություններին: Նա օգտագործեց յուրաքանչյուր առիթ` դաշինքում միասնությունը խարխլելու համար` շեղվելով ՆԱՏՕ-ի արժեքներից, նպատակներից և ռազմավարական նպատակներից` բախվելով ՆԱՏՕ-ի դաշնակիցների հետ Լիբիայում, Սիրիայում, Էգեյան ծովում և Արևելյան Միջերկրական ծովում:
Նախագահ Էրդողանը և նրա գործընկերները սկսեցին խաղացնել նաև ՆԱՏՕ-ի դաշնակիցների մուտքը Ինջիրլիք ավիաբազա, որտեղ տեղակայված էին ԱՄՆ-ի և դաշինքի զորքերը, ինչպես նաև Կյուրեչիկի ռադարային բազան փակելու գաղափարը:
2016-ի հուլիսի 15-ի ռազմական մոբիլիզացման մեջ Ինջիրլիքի ենթադրյալ ներգրավումը, որտեղ տեղակայված էին ԱՄՆ-ի և ՆԱՏՕ-ի այլ դաշնակիցների զորքեր և ռազմական ակտիվներ, կեղծ դրոշի հեղաշրջման պատմության կարևոր մասն էր, որի հետևանքով թուրք պաշտոնյաները հրապարակավ մեղադրում էին ՆԱՏՕ-ին, հատկապես ԱՄՆ-ին, պուտչիստական փորձի ետևում կանգնած լինելու մեջ: Կառավարությունը չի ներկայացրել որևէ ապացույց, որը հիմնավորի այն մեղադրանքները, որ այդ գիշեր ռազմական մոբիլիզացման մեջ ներգրավված են ԱՄՆ կամ ՆԱՏՕ-ի այլ դաշնակիցներ:
2018-ի հունվարին Արտաքին գործերի նախարար Մեվլութ Չավուշօղլուն TRT հեռուստատեսության եթերում ասաց, որ Վանկուվերում կայացած հանդիպման ժամանակ նա այն ժամանակ պետքարտուղար Ռեքս Թիլերսոնին էր փոխանցել Թուրքիայի ժողովրդի պահանջները Ինջիրլիքի վերաբերյալ: 2018-ի հուլիսին Էրդողանն առաջին անգամ անձամբ բարձրացրեց ավիաբազան ամերիկացիների առջև փակման հարցը, որին հաջորդեցին իր նեոնացիոնալիստ դաշնակից Դողու Փերինչեկի նման մեկնաբանությունները:
