Օրերս Բաքվում Մեծ Բրիտանիայի դեսպան Ջեյմս Շարփը BBC-ի ադրբեջանական ծառայությանը տված հարցազրույցում ասել է, որ Լոնդոնը կնախընտրեր Լեռնային Ղարաբաղում տեսնել բազմազգ խաղաղապահ ուժեր, և ոչ թե բացառապես ռուսական զորախումբ:
Հիշեցնենք, որ Ղարաբաղյան 2-րդ պատերազմի ռազմական գործողություններն ավարտվեցին 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ին՝ Ադրբեջանի, Հայաստանի և Ռուսաստանի ղեկավարների ստորագրած համաձայնագրով: Դրա պայմաններից մեկը Լեռնային Ղարաբաղում գրեթե 2000 հոգանոց ռուսական խաղաղապահ զորախմբի տեղակայումն էր:
Դեսպանը նշել է, որ Բրիտանիան կնախընտրեր, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը բանակցեր զինադադարի շուրջ, իսկ խաղաղապահ զորակազմը լիներ միջազգային:
«Մենք պետք է ուսումնասիրենք [Ռուսաստանի խաղաղապահ ուժերի] մանդատը, ավարտենք այդ մանդատը: Պետք է հասկանալ, թե ի՞նչը կարող է այլընտրանք լինել [ռուսական առաքելությանը], ի՞նչը կարող է դրան հաջորդել»:
Դեսպանը խոսել է նաև հաղորդակցության միջոցների ապաշրջափակման մասին, ինչպես նաև կոչ արել պաշտոնական Բաքվին թույլ տալ ընդդիմությանը և քաղաքացիական հասարակությանը մասնակցել այդ գործընթացներին:
«Մենք հորդորում ենք կառավարությանը դիտարկել դա որպես հնարավորություն՝ ամբողջ հասարակությանը ՝ շահույթ չհետապնդող կազմակերպություններին, լրատվամիջոցներին և, օրինակ, ընդդիմությանը, թույլ տալ մասնակցել այս վերակառուցման ազգային ծրագրին», - ասել է բրիտանացի դիվանագետը:
Հարցազրույցից ակնհայտ է դառնում մի բան: Արևմուտքին առանձնապես դուր չի գալիս Ռուսաստանի ռազմական ներկայությունը Լեռնային Ղարաբաղում: Իհարկե, նրանց ավելի ձեռնտու կլիներ, եթե այնտեղ լիներ միջազգային խաղաղապահ զորախումբ: Սակայն դեսպանը մոռանում է, որ նույն Արևմուտքը համառորեն աչքերը փակեց Ադրբեջանի և Թուրքիայի կողմից իրականացվող վայրագությունների, կենսաբանական զենքի օգտագործման, քաղաքացիական բնակչության նպատակաուղղված թիրախավորման հանգամանքների վրա, այդպիսով կանաչ լույս վառելով Ադրբեջանի համար: Հենց Արևմուտքի, մասնավորապես՝ ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի միջնորդած հումանիտար հրադադարի ռեժիմները կոպտագույնս խախտվեցին, չտևելով անգամ րոպեներ:
Համաձայնագրի ստորագրման պահից ի վեր արևմտյան ԶԼՄ-ներում պարբերաբար են հայտնվում Ռուսաստանի խաղաղապահ առաքելության մասին բացասական արձագանքներ: Օրինակ, Foreignpolicy-ն նոյեմբերի 25-ին արդեն գրում էր, որ Մոսկվան իր վրա մեծ պատասխանատվություն է վերցրել, բայց անհրաժեշտության դեպքում կարող է դիմել ԵԱՀԿ-ին կամ ՄԱԿ-ին, արևմտյան մայրաքաղաքներին կամ այլ միջազգային կազմակերպությունների:
Ավելի ուշ ռուս խաղաղապահներին սկսեցին մեղադրել լրագրողների մուտքն Արցախ արգելելու մեջ: «Լրագրողներ առանց սահմանի» կազմակերպությունը կոչ արեց Ռուսաստանին չարգելափակել լրագրողների մուտքը, անգամ դիմեց ՄԱԿ-ին և Եվրոպայի Խորհրդին՝ ապահովելու խոսքի ազատության իրականացումը:
2021 թ. ապրիլին ԱՄՆ պետքարտուղարի Եվրոպայի և Եվրասիայի հարցերով օգնականի տեղակալ Ջորջ Քենթը օնլայն սեմինարի ընթացքում ելույթի ժամանակ հայտնել էր, որ ակնկալում է ադրբեջանցիների դժգոհության աճ՝ կապված Լեռնային Ղարաբաղում ռուս խաղաղապահների երկարաժամկետ տեղակայման հետ: Նշենք, որ սեմինարը կազմակերպվել էր «Թուրքական ժառանգություն» ամերիկյան ՀԿ-ի կողմից:
Ավելի վաղ ԱՄՆ պետքարտուղարի քաղաքական-ռազմական հարցերով օգնական Քլարկ Քուփերն էլ հայտնել էր Ռուսաստանի պատճառով Լեռնային Ղարաբաղում «ապակայունացման ռիսկի» մասին:
Նշենք, որ միայն Արևմուտքը չէ, որ խիստ անհանգստացած է Արցախում ռուս խաղաղապահների ներկայությամբ: Ադրբեջանում ևս, ռուս խաղաղապահներին վերաբերվում են խիստ զգոնությամբ: Դա հատկապես ընդգծվել էր Արցախի նախագահ Արայիկ Հարությունյանի և ռուս խաղաղապահ կոնտինգենտի ղեկավար Ռուստամ Մուրադովի հանդիպումից հետո:
Այդուհանդերձ, Ադրբեջանը չի շտապում բաց առճակատման դուրս գալ Ռուսաստանի դեմ, թեև պարբերաբար, ճգնաժամային իրավիճակներ ստեղծելով, փորձ է անում հեղինակազրկել ռուս խաղաղապահների առաքելությունը: Դրա վառ ապացույցը կարող է լինել այն, որ ադրբեջանցիները գաղտագողի անցել էին Ստեփանակերտի մերձակայք, և այնտեղ պղծել ճանապարհային ցուցանակները, կամ օրինակ, ապրիլի վերջին կրակոցներ էին եղել Ստեփանակերտի տներից մեկի ուղղությամբ:
Պետք է հստակ հասկանալ, որ Լեռնային Ղարաբաղում ստեղծված կոնֆիգուրացիան դուր չի գալիս բազմաթիվ երկրների, որոնք տարածաշրջանային գործընթացի վերաբերյալ ունեին այլ պատկերացումներ և ակնկալիքներ: Ընդ որում, այդ դժգոհությունն արդեն բացահայտ հնչեցվում է արևմտյան պաշտոնյաների շուրթերով:
Ռուսաստանի ազդեցության մեծացումը մեր տարածաշրջանում, բնականաբար, հակասում է մեծ թվով երկրների շահերին: Այդ ազդեցության աճի մասին է վկայում նաև Սյունիքում ռուսական 102-րդ ռազմաբազայի հենակետ ստեղծելու մասին լուրերը, որոնց մասին խոսել է նաև վարչապետ Փաշինյանը: Այդ պատճառով Արևմուտքն ամենատարբեր ճակատներում փորձում է դիմադրել սկսված գործընթացին՝ Ռուսաստանի ազդեցության գոտու նվազման նպատակով: Եվ բնական է, որ պարբերաբար Ռուսաստանն ուղղակի և անուղղակի ձևով ստանալու է հարվածներ՝ Արցախում միայնակ խաղաղապահ ուժերի տեղակայման համար: Այս համատեքստում է տեղավորվում նաև Սյունիքում ծավալվող վերջին դեպքերը:
