Իրադարձությունները Հայաստանում և Մոլդովայի նախագահական ընտրություններում ամերիկյան միլիարդատեր Սորոսի հովանավորյալ Մայա Սանդուի հաղթանակը կրկին Ռուսաստանին առաջադրում են «անիծյալ հարցերը». մի՞թե իրոք անշահախնդիր  է Արևմուտքի օգնությունը, ո՞րն է բարեգործության ու մարդու իրավունքների պաշտպանության և սեփական շահերից ելնելով՝ ուրիշ պետությունների վրա հսկողություն հաստատելու նպատակով նրանց  ներքին գործերին միջամտելու սահմանը: Այս հարցերի պատասխաններն է փնտրել «Մոսկովսկի կոմսոմոլեցի» թղթակից Մարինա Պերեվոզկինան՝ «շրջայց» կատարելով հետխոհրդային հանրապետություններում և փնտրելով Սորոսի ոտնահետքերը:  Նրա արձանագրած փաստերը հստակ ցույց են տալիս, որ այնտեղ, որտեղ Սորոսն իր ոտքին տեղ է անում, այդ երկիրը հայտնվում է ավերիչ հեղափոխությունների շրջապտույտում՝ զրկելով զարգանալու և առաջ շարժվելու հնարավորությունից:

Վրաստան. վարդի գինը

2003 թվականի ուշ աշնանը ես հանդիպեցի արդեն Վրաստանի նախկին նախագահ Էդուարդ Շևարնաձեի հետ նրա Կրցանիսի նստավայրում: Հեռվում աղմկում էր հեղափոխական Թբիլիսին, իսկ այստեղ՝ թավշյա վարագույրներով առանձնասենյակում, Էդուարդ Ամրոսովիչն անկեղծ խոսում էր նրանց մասին, ովքեր կազմակերպել էին իր տապալումը:

Ամերիկյան ֆինանսիստ Ջորջ Սորոսի ոգին թևածում էր գրասեղանի վրա, որտեղ կանաչ «գլխարկով» լուսամփոփն էր՝ որպես հպարտ մրրկահավ ծովի ալեհեր հարթության վրա: Նախկին նախագահը մեղադրում էր Սորոսին այն բանում, որ ցանկացել է «հարավսլավական փորձը ներդնել Վրաստանում» և ֆինանսավորել է արմատական, երկրում «վարդերի հեղափոխություն» արած կազմակերպություններին: Մասնավորապես «Կմարա» երիտասարդական կազմակերպությանը, որը սերբական «Հակահարվածից» փոխ է առել ոչ միայն պայքարի մեթոդները, այլև խորհրդանիշը, որը պատկերում է բռունցքը սեղմած ձեռք. իբր ժողովրդական ցասման խորհրդանիշ:

Իրավիճակի նրբությունն այն էր, որ Շևարնաձեն ու Սորոսը վաղուց անձամբ ծանոթ էին միմյանց: Դեռ 2000-ին՝ Սորոսի Վրաստան այցի նախօրեին, «Ազատություն» ռադիոկայանը (ճանաչված է Ռուսաստանում օտարերկրյա գործակալ- "МК") հիշեցնում էր, որ վերակառուցման ժամանակներում «ԽՍՀՄ արտգործնախարարն օգնեց հաջողակ ֆինանսիստին (ի դեպ, ծագումով Հունգարիայից) իր համար պատուհան բացել երկաթյա վարագույրում»: Ասենք, «հաջողակ ֆինանսիստին» ողջունում էր այն ժամանակ ոչ միայն «գաղտնի այլախոհ» Շևարնաձեն, որ իր իսկ խոստովանությամբ զբաղված էր ԽՄԿԿ ԿԿ Քաղբյուրոյում ԽՍՀՄ-ի փլուզման աշխատանքով, այլև սոցիալիստական հայրենիքի նվիրյալ Անդրեյ Գրոմիկոն, որ այն ժամանակ զբաղեցնում էր ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի նախագահության նախագահի պաշտոնը:

Այսօր կարող ենք ապշել խորհրդային առաջնորդների միամտությունից, որոնք, այդ աղվեսին հավանոց մտցնելով, սրբորեն հավատում էին, որ նրան հետաքրքրում են սոսկ համեղ հավիկների մշակութային զարգացումն ու լուսավորությունը: Համենայն դեպս, սկզբում ամեն ինչ բավական անմեղ էր թվում:

«Մեկենաս ու մարդասեր» Ջորջ Սորոսն առաջին անգամ ԽՍՀՄ-ում է եղել 1987 թ. մարտին: Տեղի է ունեցել նրա հանդիպումը Գրոմիկոյի հետ: 1988 թ. մայիսի 16-ին Խորհրդային մշակույթի հիմնադրամը, Խորհրդային խաղաղության հիմնադրամը և ամերիկյան Սորոսի հիմնադրամը (ճանաչված է ՌԴ-ում անցանկալի կազմակերպություն - "МК") համաձայնություն ստորագրեցին «Մշակութային նախաձեռնություն» հիմնադրամի ստեղծման մասին: Այդ հիմնադրամում աշխատում էր հայտնի քաղտեխնոլոգ Գլեբ Պավլովսկին որպես «Քաղաքացիական հասարակություն» ծրագրի տնօրեն:

1991 թ. Սորոսը փակեց հիմնադրամը (լուրեր էին պտտվում, թե ֆինանսական չարաշահումների պատճառով): Դրանից հետո ՌԴ եկավ «Բաց հասարակություն» ինստիտուտը (ճանաչված է ՌԴ-ում անցանկալի կազմակերպություն - "МК"): Համանման կազմակերպություններ ի հայտ եկան շուտով նաև նախկին խորհրդային այլ հանրապետություններում:

Վրաստանում Սորոսի հիմնադրամը գրանցվել է 1994 թ.: Ով ասես, որ նրանից դրամաշնորհ չի ստացել: Այդ թվում և ապագա նախագահ Միխայիլ Սաակաշվիլին ապագա վարչապետ Զուրաբ Ժվանիայի հետ: Դա անկեղծորեն խոստովանել է ինքը՝ բարեգործը:

«Ինչպես հայտնի է, Շևարնաձեի օրոք կտրուկ բարձրացել էր կոռուպցիայի մակարդակը, և բարեփոխիչների խումբը՝ խորհրդարանի խոսնակ Զուրաբ Ժվանիայի և արդարադատության նախարար Միխայիլ Սաակաշվիլու գլխավորությամբ, սկսեց հակակոռուպցիոն շարժումը: Այդ խմբին աջակցում էր նաև իմ հիմնադրամը»,- ասել է Սորոսը:

Այնուհետև նա անցավ արդեն անմիջականորեն հեղափոխական գործունեության աջակցությանը: Մամուլում թվեր էին նշվում. Շևարնաձեին գայընկեց անելու համար մեկենասը 10 տարում մոտ 40 մլն դոլար է ծախսել: Այսպես, «Կմարա» («Հերիք է») կազմակերպության ակտիվիստները նրա փողերով մեկնում էին Բելգրադ՝ ուսումնասիրելու սերբական «բուլդոզերային» հեղափոխության փորձը (որին նույնպես նպաստել է Սորոսը): Սորոսի հիմնադրամի հաշվին մեկնել է նաև «Ազատության ինստիտուտ» ՀԿ-ի ղեկավար Գիգա Բոկերիան և ինքը՝ Սաակաշվիլին: 2003 թ. ամռանը Սորոսի հիմնադրամը ֆինանսավորել է սերբական «Հակահարձակում» կազմակերպության ակտիվիստների այցը Վրաստան, որոնք ուսանողներին վարչակարգի տապալման վարպետության դաս են տվել:

Վրացական հեղափոխության ժամանակ ես հանդիպել եմ Թբիլիսիում «Կմարայի» ակտիվիստների հետ: Իհարկե, նրանք պնդում էին, որ որևէ աշխատավարձ Սորոսից չեն ստանում: Փողը տրվում է գրասենյակի վարձակալության, պլակատների, գրքույկների, շապիկների, կեպիների, ներկի, գովազդի համար… Նույնիսկ վարդերը, որոնք հեղափոխության խորհրդանիշը դարձան և քաղաքացիական ակտիվիստուհիները տալիս էին ոստիկաններին, նույնպես գնվում էին Սորոսի փողերով:

Զարմանալի չէ, որ հեղափոխությունից հետո իշխանության եկան Վրաստանում ամբողջ «սորոսանոցներ»: Նախ՝ ինքը՝ Սաակաշվիլին, որը մինչ օրս հաջողակ ֆինանսիստի աշխարհաքաղաքական շախմատում  թագուհու դերն է խաղում: Նոր կաբինետի չորս նախարար նախկինում աշխատել էր Սորոսի հիմնադրամի կառույցներում: Խոսքը կրթության նախարար Կախա Լոմայայի (հիմնադրամի Վրաստանի մասնաճյուղի նախկին գործադիր տնօրեն), էկոնոմիկայի նախարար Իրակլի Ռեխվիաշվիլու (հիմնադրամի աշխատակից Բուդապեշտում), մշակույթի և սպորտի նախարար Գեորգի Գաբաշվիլու և արդարադատության նախարար Գեորգի Պապուաշվիլու մասին է:

Հեղափոխությունից հետո Սորոսը հայտարարեց, որ Վրաստանի նոր ղեկավարությանը վճարելու է երկրորդ աշխատավարձ: Այսինքն՝ բացի բյուջեից ստացվող աշխատավարձից, նախագահը, խորհրդարանի նախագահը և վարչապետը ամսական ստանում էին մեկուկես հազար դոլար, նախարարները և գլխավոր դատախազը՝ 1200-ական դոլար: Եվս 5 հազար պետական պաշտոնյաների հավելավճարն ավելի ցածր է: Աննախադեպ երևույթ:

2012 թ. հոկտեմբերին Վրաստանի իշխանությունը փոխվեց: Սակայն «սորոսականները» մնացին: Ընդ որում, նրանց կարելի է հայտնաբերել ոչ միայն ընդդիմության, այլև ներկայիս իշխանությունների ներկայացուցիչների շարքերում: Այսպես, Սորոսի հիմնադրամում է աշխատել Վրաստանի խորհրդարանի նախկին նախագահ, «Վրացական երազանք» կուսակցության անդամ Իրակլի Կոբախիձեն, որ անցած տարվա ամռանը ստիպված եղավ հրաժարական տալ «Գավրիլովի ճգնաժամի» կապակցությամբ: Ինչպես նաև նրա հետնորդ Արչիլ Տալակվաձեն: Այնպես որ սորոսանոցի ճտերը նախկինի պես մեծամասնություն են կազմում երկու մրցակից ճամբարներում էլ: Իզուր չէ, ըստ երևույթին, որ վրացական խորհրդարանն անվանում են «Սորոսի արտիստների թատրոն»:

Մոլդովա. միլիոն Մայա Սանդուի համար

Հերթական մեծ հաղթանակը Ջորջ Սորոսը տարավ վերջերս Մոլդովայում: Նախագահ ընտրվեց նրա բազմամյա հովանավորյալ Մայա Սանդուն: Պստիկ, բայց ճստիկ Մոլդովան կարևոր աշխարհաքաղաքական դիրք ունի: Այսօր երկիրը չեզոք կարգավիճակ ունի, բայց եթե հաջողվի առաջ մղել նրա միացումը Ռումինիային, ապա ինքնըստինքյան կլուծվի նրա ՆԱՏՕ մտնելու հարցը: Կմնա դուրս մղել Ռուսաստանին Մերձդնեստրից, և ՆԱՏՕ-ն կմոտենա ընդհուպ Օդեսայի մարզի սահմաններին:

Սանդուի կապը Սորոսի հետ խնամքով թաքցվում էր, բայց ասեղը պարկում չես թաքցնի: Պարզվեց, որ 2009-2010 թթ. ապագա նախագահը մոլդովական Սորոսի հիմնադրամի սենատի անդամ է եղել և նրա փողերով սովորել է Հարվարդի համալսարանում: Հենց Սորոսի միջնորդությամբ է նա ստացել Վաշինգտոնում Համաշխարհային բանկի գործադիր տնօրենի խորհրդականի պաշտոնը: 2012 թ. Սանդուն  զբաղեցրեց կրթության նախարարի պաշտոնը Յուրի Լյանկեի կառավարությունում: Վերջինս նույնպես սերտ կապեր է ունեցել Սորոսի հետ: Նրա խորհրդականները, Վրաստանի օրինակով, Սորոսից «երկրորդ աշխատավարձ» էին ստանում ամսական 4200 դոլարի չափով: Սանդուի համար Լյանկեն բարեգործից ամբողջ մեկ միլիոն եվրո է քաշել, որը ծախսվել է կրթության համակարգի բարեփոխումների (իմա՝ քայքայման) վրա:

- Մոլդովայում 1992 թ. եղել է 38 հասարակական (ոչ առևտրային՝ ՈԱԿ) կազմակերպություն, իսկ այսօր՝ մոտ 14 հազար,- «МК»-ի հետ հարցազրույցում ասաց Մոլդովայի սոցիալ-դեմոկրատական ինստիտուտի տնօրեն, խորհրդարանի պատգամավոր Բոգդան Ցիրդյան:- Նրանցից առնվազն102-ը անմիջականորեն մտնում են Սորոսի ցանցի մեջ: Մոլդովական ՈԱԿ-ների միջին տարեկան բյուջեն 2017 թ. կազմել է 108 մլն եվրո: Այսօր, անկասկած, այդ բյուջեներն էապես աճել են: Մենք ճշգրիտ թիվը չենք կարող իմանալ, քանի որ դա չի ցուցադրվում: Հայտնի է մի բան. 1991-2018 թթ. մոլդովական ՈԱԿ-ներում ներդրվել է մոտ մեկ մլրդ եվրո: Ավելի ստույգ՝ մեկ մլրդ 50 մլն: Որպեսզի հասկանալի լինի, ասեմ, որ այդ տարիներին Մոլդովան արտասահմանից ընդհանուր ստացել է 4 մլրդ: Այսինքն՝ արտասահմանյան ֆինանսական ողջ օգնության մեկ քառորդը գնացել է ՈԱԿ-ներին: Մոլդովայում Սորոսի ցանցում գոյություն ունեն 26 խոշոր «շնաձուկ» ՈԱԿ-ներ, որոնց ընդհանուր տարեկան բյուջեն ավելի քան 21 մլն եվրո է:

- ՈԱԿ-ներն ինչ-որ կերպ կապվա՞ծ են միմյանց հետ:

- Նրանք Մոլոդովայում ստեղծել են միասնական ցանց: Այդ ցանցի մասն են կազմում այն ՈԱԿ-ները, որոնք ֆինանսավորվում են ոչ միայն Սորոսից, այլև ամերիկյան Ժողովրդավարության աջակցության ազգային հիմնադրամից (NED) և Ժողովրդավարության աջակցության եվրոպական հիմնադրամից: Ցանցը կառավարվում է միասնական կենտրոնից: ՈԱԿ-ները համաժամանակյա են կատարում իրենց բոլոր գործողությունները՝ հայտարարությունները, բողոքի ցույցերը, հավաքական ակցիաները: Կառավարումը գալիս է կա՛մ ամերիկյան դեսպանությունից, կա՛մ անմիջականորեն Վաշինգտոնից: Փաստորեն, ՈԱԿ-ները Մոլդովայում ստեղծել են զուգահեռ իշխանության, «խորքային պետության» ֆենոմենը: Այդ խորքային պետությունը սերտաճել է ուժայիններին, գլխավոր դատախազությանը, ՏԱԾ-ին (Տեղեկատվության և անվտանգության ծառայություն) և փաստացի չի ենթարկվում սահմանադրական իշխանությանը:

- Ինչպե՞ս է դա դրսևորվում:

- ՈԱԿ-ներն ի վիճակի են սաբոտաժի ենթարկելու կամ վարկաբեկելու իշխանության որոշումները: Մոլդովայում սորոսական ցանցի ամրապնդումը կապված է այն հանգամանքի հետ, որ մենք դեռ 2005 թ.՝ նախագահ Վորոնինի օրոք, ստորագրել ենք Մոլդովա-Եվրամիություն գործողությունների ծրագիր և Մոլդովա-ՆԱՏՕ գործողությունների ծրագիր: Այդ փաստաթղթերն էլ նախատեսում էին ՈԱԿ-ների զանգվածային ներդնում պետական իշխանության մարմիններում: Յուրաքանչյուր նախարարությունում ստեղծվել էին կոլեգիաներ, որոնց մեջ պարտավոր էինք ներգրավել ՈԱԿ-ներին: Կառավարության բոլոր որոշումները, բոլոր օրինագծերը պարտադիր անցնում են ՈԱԿ-ների փորձաքննությունը: Փաստորեն այդ ՈԱԿ-ները դարձել են երկրի արտաքին կառավարման գործիք:

- Ինչի՞ վրա է ծախսվել Սորոսից Սանդուի համար ստացված միլիոն եվրոն:

- Դա յուրացրել է երեք ՈԱԿ, որոնք շատ պատահական պարզվել է, որ մոտիկ են Մայա Սանդուին: Այդ կառույցների առաջնորդները հետագայում հայտնվեցին նրա կուսակցությունում կամ կառավարությունում, երբ նա վարչապետ էր: Նրանցից մեկը նույնիսկ կրթության նախարար դարձավ 2019-ին, իսկ այսօր նոր նախագահի խորհրդականն է… Սանդուի նախարարների մեծ մասը սորոսական են: Նրա «Գործողություն և համերաշխություն» կուսակցության քաղբյուրոյի բոլոր 13 անդամները Սորոսի հիմնադրամի ներկայացուցիչներ են: Նրանք կա՛մ աշխատել են այնտեղ, կա՛մ այնտեղից գրանտ են ստացել: Սորոսական են նաև նրա բոլոր խորհրդականները:

- Սորոսն ինչ-որ կերպ օգնե՞լ է նրան նախագահական ընտրություններում:

- Սանդուի կապը Սորոսի հետ ընտրությունների ժամանակ պարզապես ակնհայտ էր: Սորոսի ողջ ցանցը, իսկ դա ավելի քան հարյուր ՈԱԿ է և ավելի քան հարյուր ԶԼՄ, այդ թվում և 25 հեռուստաալիք, 21 ռադիոկայան, մոտ 80 կայքէջ, զօրուգիշեր քարոզում էր Սանդուի օգտին և պատառ-պատառ էր անում Դոդոնին, որին աջակցում էր միայն երեք հեռուստակայան: Դոդոնին «կպցնում» էին, որ նա և՛ կոռուպցիոներ է, և՛ բանդիտ, նա մեղավոր է կորոնավիրուսի համավարակի համար և համաշխարհային ճգնաժամի թիկունքում է: Այն սուտը, որ տարածում էին նրանք, հնարավոր չէր հերքել, քանի որ հնչում էր բոլոր հեռուստաէկրաններից, բոլոր ֆեյսբուքներից ու ինստագրամներից: Եթե Դոդոնը որևէ պատասխան էր տալիս, վայրկենապես արգելափակվում էին ֆեյսբուքում բոլոր էջերը, մյուս սոցիալական ցանցերում նույնպես: Դա տոտալ պատերազմ էր: Այսօր սորոսականները փաստացի Մոլդովան կիսագաղութի վիճակում են պահում և իրականացնում են երկրի արտաքին կառավարումը: Դրան հակադրելու համար առայժմ փաստորեն ոչինչ չունենք:

- Մոլդովական ո՞ր հեռուստատեսային ալիքներն է վերահսկում Սորոսը:

- Եկեք խոսենք ոչ միայն Սորոսի հիմնադրամի մասին, այլև ամերիկյան Ժողովրդավարության աջակցության ազգային հիմնադրամի և Ժողովրդավարության աջակցության եվրոպական հիմնադրամի մասին, քանի որ այդ երեք հիմնադրամները գործում են կարգավորված:  Սորոսն անմիջականորեն վերահսկում է 21 տարածաշրջանային հեռուստատեսություն և մեկ համապետական հեռարձակման խոշոր ալիք՝ «Ռեգիոնալ- TV»-ն: Բայց բոլորը միասին վերահսկում են ևս 4 ալիք՝ համազգային ծածկույթով: Մոլոդովայի յուրաքանչյուր շրջանում Սորոսի TV ալիք և Սորոսի ռադիո կա: Մի քանիսը հեռարձակվում են նաև Մերձդնեստրում:

Հայաստան. գրանտակերների պարահանդեսը

2018 թ. իրադարձությունները Հայաստանում գունավոր հեղափոխության դասական օրինակ էին՝ միայն որոշ ազգային առանձնահատկությամբ: Այդ առանձնահատկությունն այն է, որ Հայաստանը շրջապատված է թշնամիներով (Թուրքիա և Ադրբեջան) և դաշնակցային հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ նրա համար գոյատևման խնդիր են: Այդ պատճառով Արևմուտքի համար Հայաստանը ևս մի հակառուսական ֆորպոստ դարձնելը դժվար խնդիր է, բայց սկզբունքորեն լուծելի:

Երբ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանին անվանում է «Սորոսի արտադրանք», մենք շատ լավ հասկանում ենք, որ նրա նպատակն է գժտեցնել Երևանին Մոսկվայի հետ: Բայց մի՞թե նա սխալվում է:

Հասկանալի է՝ ինքը Փաշինյանը բոլոր մեղադրանքները Սորոսի հետ կապի մասին հերքում է: Նա մատնանշում է այն հանգամանքը, որ Սորոսը սկսել է գործել Հայաստանում 1997 թ. և շատ լավ աշխատել է նախագահներ Քոչարյանի ու Սարգսյանի օրոք: Սակայն այն ժամանակ ՀԿ-ները հանրապետությունում մարգինալ գոյություն էին քարշ տալիս:

Ամեն ինչ փոխվեց Փաշինյանի իշխանության գալով: Սորոսական «թոշակառուները», որոնք ակտիվ մասնակցություն ունեին թավշա հեղափոխությունում, անմիջապես բազմեցին իշխանության բոլոր ճյուղերում և բոլոր կաբինետներում: Ըստ հայկական ԶԼՄ-ների տվյալների՝ գրանտակերները «Իմ քայլը» խմբակցության (վարչապետի կողմնակիցները, ներկայումս խորհրդարանական մեծամասնությունը, 88 պատգամավոր) մոտ 20 տոկոսն են կազմում:

Բայց նրանք չսահմանափակվեցին խորհրդարանով:  Փաշինյանի կառավարման սկզբնական շրջանում գիտության և կրթության նախարարի տեղակալ դարձավ Սոս Ավետիսյանը՝ Սորոսի հիմնադրամի ծրագրերից մեկի համակարգողը: Հայաստանի հատուկ քննչական ծառայության ղեկավարը դարձավ Սասուն Խաչատրյանը՝ Հայաստանում Սորոսի հիմնադրամի տնօրենների խորհրդի նախագահ Դավիթ Խաչատրյանի եղբայրը: Սորոսի հիմնադրամի կողմից կառավարվող «Տարածաշրջանային զարգացման կենտրոնի» համակարգողն ու ղեկավարն էին խորհրդարանի փոխխոսնակ Լենա Նազարյանը, վարչապետի աշխատակազմի ղեկավար Լիանա Ղալթախչյանը և անշարժ գույքի պետական կադաստրի ղեկավար Սարհատ Պետրոսյանը:

Բայց ոչ միայն Սորոսով: Հայաստանի անվտանգության խորհրդի քարտուղար նշանակվեց Transparency International (Ռուսաստանում ճանաչվել է օտարերկրյա գործակալ - "МК") կազմակերպության աշխատակից Արմեն Գրիգորյանը: Եվ շատ ուրիշները, որոնց լրիվ ցուցակը թվարկելու համար թերթը հնարավորություն չունի:

Բավական պերճախոս է նաև այն փաստը, որ «թավշյա հեղափոխության» հաղթանակից հետո՝ 2019 թ. մարտին, Սորոսից ֆինանսավորվող կազմակերպություններն ազատվեցին հարկերից: Հայաստանում շատերը դա համարում են պարգև հեղափոխության ժամանակ աջակցության դիմաց:

Ինչպես և Մոլդովայում, Հայաստանում «ոչ կառավարական սեկտորը» հանդես է գալիս որպես զուգահեռ իշխանություն, որը Փաշինյանի օրոք սերտաճել է սահմանադրական իշխանությանը: Համաձայն ամերիկյան Dun&Bradstreet ընկերության տվյալների շտեմարանի, որ հրապարակեց հայկական «Ժողովրդի ձայնը» փորձագիտական ակումբը, Հայաստանի 40 առաջատար արևմտամետ կազմակերպությունների տարեկան բյուջեն կազմում է 33 մլն դոլար: Նրանցից 15-ը տարեկան ստանում են 1-2 միլիոն դոլար: Ընդ որում, այդ միջոցների ծագումը միշտ չէ, որ հասկանալի է:

Այս օրերին Հայաստանում նոր հեղափոխություն է տեղի ունենում, այս անգամ՝ Փաշինյանի դեմ: Այն սկսվել այն բանից հետո, երբ պատերազմում պարտությունից վրդովված հայերը գրոհեցին Երևանում մի քանի շենքերի վրա, այդ թվում և Սորոսի հիմնադրամի:

Ադրբեջան. թշնամի վաստակեցին

Ոգեշնչված Հայաստանում ունեցած հաղթանակով՝ Սորոսը խցկվեց նաև Ադրբեջան, բայց այնտեղ նրան արագ կոտրեցին: «Բաց հասարակություն-Ադրբեջան» ինստիտուտը աշխատել է Բաքվում 1999-2010 թթ.: Այնուհետև նրա հաշիվները սառեցվեցին, իսկ աշխատակիցներին կանչեցին հարցաքննության գլխավոր դատախազություն: 2014 թ. կազմակերպության գրասենյակը վերջնականապես փակեցին: Դրանից մի շաբաթ առաջ տեղական թերթերից մեկում հրապարակվեց հանրապետության նախագահի աշխատակազմի ղեկավար Ռամիզ Մեհտիևի հոդվածը, որում Սորոսը մեղադրվում էր Ադրբեջանում «գունավոր հեղափոխություն» նախապատրաստելու մեջ:

Մեկենասն ու բարեգործը շատ խիստ վիրավորվեց: Եվ շուտով Լոնդոնում՝ խորհրդաժողովում, հայտարարեց. «Երկրներից մեկը, որին Արևմուտքը, ցավոք,  չափազանց ներողամիտ է վերաբերվում, Ադրբեջանն է, որտեղ բավական անախորժ դիկտատորական վարչակարգ է թագավորում… Եվ ես կարծում եմ, որ Արևմուտքը մեծ սխալ է թույլ տալիս՝ աջակցելով նրան»:

Իհարկե, Ադրբեջանը, ի դեմս Սորոսի, ուժեղ թշնամի վաստակեց: Բայց փոխարենն այնտեղ դեռևս որևէ գունավոր հեղափոխություն չի եղել…

Բայծկան և ասիական վագրերը

Բելառուսում Սորոսի հիմնադրամը սկսել է գործել 1993 թվականից: 1997 թ. հիմնադրամը մեղադրվել է արտարժույթի պարտադիր վաճառքից խուսափելու մեջ և տուգանվել է 3 միլիոն դոլար: Իսկ գործադիր տնօրենը՝ ԱՄՆ քաղաքացի Պիտեր Բերնը, արտաքսվել է երկրից: Դրանից հետո հիմնադրամը դադարեցրել է իր գործունեությունը: Սակայն «Սորոսի հետքը» հստակ տեսանելի է երկրի վերջին իրադարձություններում: Հիմնադրամը գործում է ուրիշ երկրներում ունեցած իր «միջադիրների» միջոցով, առաջին հերթին՝ Ուկրաինայի:

Ուզբեկստանից սորոսական «Բաց հասարակությանը» վտարել են 2004 թ.՝ ութ տարվա գործունեությունից հետո: Հիմնադրամը պարզապես չեն վերագրանցել: Իր գործունեության ընթացքում հիմնադրամը հասցրել է ծախսել երկրում ավելի քան 20 մլն դոլար, ընդ որում, գրանտ ստացողների շարքում եղել է նաև արդարադատության նախարարությունը: Այն նախարարությունը, որը մերժել է նրա վերագրանցումը:

Շուտով Սորոսը, ըստ ավանդույթի, պատասխան հարված է հասցրել՝ կոչ անելով ԱՄՆ կառավարությանը վերանայել իր վերաբերմունքը Ուզբեկստանի իշխանությունների նկատմամբ: Մինչդեռ, եթե փորձենք խորանալ, ապա մեղավորը հենց հիմնադրամն էր: Ոչ ոք չէր ստիպել հրապարակայնորեն լեզվից թռցնել, որ կուզենար վրացական «Վարդերի հեղափոխության» կրկնությունը  Կենտրոնական Ասիայի՝ ԱՊՀ կազմում գտնվող հինգ պետություններում՝ Ղազախստանում, Տաջիկստանում, Թուրքմենստանում և Ուզբեկստանում:

«Երկաթյան վարագույրի» հետևում ապրող Թուրքմենստանում արտասահմանյան ՈԱԿ-ների գործունեությունն արգելված է: Այդպիսիք երբեք այնտեղ չեն եղել: Իսկ ահա Տաջիկստանում և Ղազախստանում Սորոսը հանգիստ աշխատում է: Նրա կազմակերպություններն այնտեղ շատ զգույշ են և որևէ լուրջ սկանդալում չեն նկատվել: Թեպետ, իհարկե,  տվյալ պետությունների իշխանության բոլոր միջանցքներն աստիճանաբար լցվում են սորոսական «թոշակառուներով»:

Ղրղզստանը կորած է

Ղրղզստանում Սորոսը սկսել է գործել 1993 թ. և 10 տարվա ընթացքում ծախսել է մոտ 40 մլն դոլար:

«Մեր կարծիքով՝ սորոսական կառույցների գործունեության համար առավել բարենպաստ պայմանները ստեղծված են Ղրղզստանում,- հրճվանքով գրել է ուզբեկ քաղաքագետ Սադրիդդին Աբդուռահիմովը 2004 թ.:- Այստեղ բացվել է Ջ. Սորոսի ֆինանսավորած Կենտրոնական Ասիայի ամերիկյան համալսարանը… Ղրղզստան այցի ժամանակ (2003 թ. հունիս) Ջ. Սորոսը պաշտպանեց հանրապետությունում Հանրային քաղաքականության ինստիտուտ բացելու գաղափարը: Գրող Չինգիզ Այթմաթովն իր հերթին առաջարկեց Սորոսին ստեղծել մշակութային կենտրոն «Իսսիկ-Կուլ լճափի ցանկացած կետերում»: Երկրի նախագահ Ա. Ակաևը Ջ Սորոսին հանձնեց Մանասի 3-րդ աստիճանի շքանշան»:

Իսկ 2005 թ. Ղրղզստանում բռնկվեց «Վարդակակաչների հեղափոխությունը»: Նախադրյալը, ինչպես սովորաբար, ընտրություններն էին: Կառավարության ու խորհրդարանի շենքերը գրոհով գրավվեցին, ավազակները կողոպտեցին մայրաքաղաքը, նախագահ Ասկար Ակաևը փախավ երկրից: Իշխանության եկավ նախկին վարչապետ Կուրմանբեկ Բակիևը: 2010 թ. ապրիլի 7-ին նա նույնպես տապալվելու էր զանգվածային անկարգությունների հետևանքով և լքելու էր երկիրը: 2014 թ. Ղրղզստանի ռազմական դատարանը հեռակա դատապարտելու էր նրան ցմահ բանտարկության:

Այն ժամանակվանից ի վեր Ղրղզստանը կորցրել է հեղափոխությունների, դատավճիռների, զանգվածային անկարգությունների հաշիվը: Բայց Սորոսի հիմնադրամն այնտեղ իրեն շատ լավ է զգում:

Ուկրաինա. նրանք կռվում էին հանուն Սորոսի

Ջորջ Սորոսը հպարտանում է Ուկրաինայով՝ որպես իր ամենահաջողված նախագծով: Նրա ներկայացուցչությունը՝ «Վերածնունդ» միջազգային հիմնադրամը, բացվել է Կիևում 1990 թ., երբ Ոկրաինան դեռ խորհրդային հանրապետություն էր: Պաշտոնապես այն ժամանակվանից ի վեր հիմնադրամի խողովակներով անցել է 200 մլն դոլար՝ ծախսվելով տարբեր ծրագրերի վրա: Սորոսի և նրա սաների դերը ուկրաինական երկու մայդաններում անվիճելի է և հսկայական: Միլիարդատիրոջ ծառայությունները հետմայդանյան իշխանությանն ահռելի են: Դրանք գնահատել է նաև Պյոտր Պորոշենկոն, որի ձեռքից 2017 թ. նոյեմբերին Սորոսը Ազատության շքանշան ստացավ՝ Ուկրաինայի ամենաբարձր պարգևներից մեկը:

Սակայն մեծ միամտություն կլիներ Յուշչենկոյին, Պորոշենկոյին և առավել ևս Զելենսկուն սկանդալային միլիարդատիրոջ դրածոն համարել: Ամեն ինչ ավելի բարդ է: Զելենսկու հետ Սորոսը նույնիսկ անձամբ չի հանդիպել: Ասենք դրա կարիքը չկա էլ. նրա շոշափուկները թափանցել են երկրի իշխանության և կառավարման բոլոր ատյանները և ԶԼՄ-ների մեծ մասը: Դա հնարավորություն է տալիս հաջողությամբ խաղացնելու նախագահին և իրադարձությունները երկրում ուղղելու դեպի անհրաժեշտ հունը:

Իսկ թե ով է կատարում Սորոսի գործակալի գործառույթները Ուկրաինայում, հայտնի է՝ Միխայիլ Սաակաշվիլին: Եվրոմայդանի ժամանակ նա պաշտպանում էր Պորոշենկոյին, որի համար վերջինս նշանակեց նրան Օդեսայի նահանգապետ և Ուկրաինայի քաղաքացիություն տվեց: Սակայն շուտով վարդերի հեղափոխության առաջնորդը հարձակվեց Պորոշենկոյի վրա՝ անվանելով նրան «չարչի» և մեղադրելով կոռուպցիայի մեջ: Ինչի պատճառով էլ զրկվեց Ուկրաինայի քաղաքացիությունից և վտարվեց երկրից: Հիմա նրան տաքացնում է Զելենսկին:

Սաակաշվիլին դարձել է Բարեփոխումների ազգային խորհրդի գործադիր կոմիտեի ղեկավարը: Դա նախագահին առընթեր հատուկ կառույց է: Կարծում եմ, որ Սաակաշվիլուն Ուկրաինայում հատկացված է Սորոսի և այլ արևմտյան կառույցների կողմից «վերակացուի» դերը: Հենց որ նախագահը շեղվի արևմտյան ուղղությունից, անմիջապես Սաակաշվիլու շուրթերից նրա վրա կթափվեն կոռուպցիայի մեղադրանքներ, իսկ նրա նստավայրի պատուհանների տակ կհավաքվի ոչ մեծ, բայց հոծ մայդան՝ ձևավորված փախած վրացական նախագահի կողմնակիցներով: