Արցախյան հակամարտությունը լուսաբանող կանադացի լրագրող Նիլ Հաուերը Byline Times-ում հրապարակված հոդվածում, մեջբերելով ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի նոյեմբերի 17-ին տված հարցազրույցը, նշում է, որ Նիկոլ Փաշինյանը պատերազմը կարող էր ավարտել եռակողմ պայմանավորվածության ձեռքբերումից ավելի շուտ՝ հայկական կողմի համար ավելի շահեկան պայմաններով և ավելի քիչ զոհերի գնով։
Հաուերը մատնանշում է, որ եթե Փաշինյանը չհրաժարվեր պատերազմն ավելի արագ ավարտելու առաջարկից, Շուշիում կպահպանվեր հայկական վերահսկողությունը. մինչդեռ այդ քաղաքի կորուստը նշանավորեց պատերազմի փաստացի ավարտը։
«Ապշել կարելի է։ Մի քանի շաբաթ անց նա շատ ավելի վատ պայմանավորվածություն է ձեռք բերել, և ավելի վաղ առաջարկված տարբերակը չընդունելու նրա որոշումը հանգեցրել է անհամար մարդկային կորուստների»,- ասել է Քարնեգի հիմնադրամի Ռուսաստան և Եվրասիա ծրագրի ավագ գիտաշխատող Փոլ Ստրոնսկին՝ հոկտեմբերի 20-ին Փաշինյանի՝ ավելի շահեկան պայմանավորվածությունից հրաժարվելու մասին: Նրա խոսքով՝ Փաշինյանը կարծել է, որ պայմանավորվածության ձեռքբերումը չի կարող «քաղաքականապես վերապրել»։
«Ռուսաստանը գլոբալ քաղաքականության մեջ» ամսագրի գլխավոր խմբագիր Ֆյոդոր Լուկյանովը նշել է, որ Փաշինյանը հասկանում էր, որ դա լուրջ պարտություն կլինի Հայաստանում և նա «հավանաբար հույս ուներ, որ ռազամական իրավիճակը կբարելավվի, բայց հակառակը տեղի ունեցավ»։
Հոդվածագիր Հաուերի խոսքով՝ «Փաշինյանի համար գործարքից հրաժարվելը մի բան է, Ալիևի համար դա ընդունելը, հաշվի առնելով նրա հետևողական մաքսիմալիստական հռետորաբանությունը՝ այլ բան։ Միանգամայն հնարավոր է, որ նույնիսկ Ադրբեջանի նախագահն անձամբ չէր սպասում այն ռազմական հաջողությունները, որոնք գրանցեց այս պատերազմի ընթացքում»։
Ինչպես նշել է Լուկյանովը, Ալիևը, հավանաբար, չէր էլ մտածում, որ կկարողանա 7 շրջաններից ավելի առաջ գնալ։
«Ռազմատենչ հռետորաբանությունը, այս հակամարտության մեջ հազվադեպ է արտացոլել իրական մտադրությունները»,- հավելել է նա։
Հիշեցնենք, որ նոյեմբերի 9-ին Ռուսաստանի, Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարները Լեռնային Ղարաբաղում ռուս խաղաղապահների տեղակայման շուրջ պայմանավորվածություն են ձեռք բերել, ստորագրվել է հայտարարություն, որով Ադրբեջանին են անցնում Արցախի յոթ շրջանները, Շուշին ու Հադրութը` բացառությամբ մի գյուղի, գյուղեր Ասկերանի ու Մարտունու շրջանից, ինչպես նաև Մարտակերտի շրջանի Թալիշ և Մատաղիս գյուղերը։
Եթե Փաշինյանը չհրաժարվեր պատերազմն ավելի արագ ավարտելու առաջարկից, Շուշիում կպահպանվեր հայկական վերահսկողությունը․ Byline Time-ի անդրադարձը
