Պնդումը, թե արցախցիների վերադարձ Արցախ հնարավոր է, եթե, այսպես կոչված, անվտանգության երաշխիքներ լինեն, ապա` սխալ է։ Սխալվում են բոլոր նրանք, ովքեր արցախահայության վերադարձը կապում են արևելյան, արևմտյան կամ այլ խաղաղապահի հետ, որը, իբր, պետք է ապահովի իր անվտանգութունը։ Ոչ մի արցախցի չի վերադառնալու հայրենիք, քանի դեռ Արցախը կարգավիճակ չի ստացել։ «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում նման տեսակետ հնչեցրեց Արցախի ԱԺ նախկին պատգամավոր Արմեն Սարգսյանը։
«Արցախցիների Արցախ վերադառնալու հարցում հիմա շահագրռգված է նաև Արևմուտքը, որը սկզբում՝ նախքան Արցախի հայաթափումը, ամեն ինչ անում էր, որ դա տեղի ունենա։ Հասկանալիորեն դա ձեռնտու էր Արևմուտքին, քանի որ եթե Արցախում հայեր չապրեին, ՌԴ-ն այնտեղ խաղաղապահ պահելու որևէ հիմնավորում չէր ունենա։ Հիմա էլ, երբ արցախահայության մոտ խորը հիասթափություն ու անվստահություն կա ռուսների նկատմամբ, ուզում են, որ արցախցիները վերադառնան Արցախ՝ արդեն միջազգային խաղաղապահներ տեղակայելով։ Բայց, կրկնում եմ, արցախահայությունն Արցախ կվերադառնա մի դեպքում՝ եթե Արցախը կարգավիճակ ստանա։ Կարգավիճակի տարբեր ձևեր կան, կարևորը՝ Ադրբեջանը որևէ կերպ չկարողանա խառնվել Արցախի հարցին։ Ըստ էության, հնարավորություններ ունենք, միայն թե պրոֆեսիոնալ, ճիշտ դիվանագիտություն պետք է վարենք»,-շեշտեց Սարգսյանը և հավելեց՝ արցախահայության ամբողջական գաղթը խառնել է բազմաթիվ երկրների խաղաքարտեր։
Նրա համոզմամբ՝ Արցախը վերադարձնելու կարևոր նախադրյալներից մեկն էլ Արցախի պետական կառույցների պահպանումն է՝ մասնավորապես օրենսդիր, գործադիր ու դատական մարմինների․
«Խորհրդարանը ժողովրդի կողմից ընտրված մարմին է, ու հիմա ամենամեծ ծանրությունն իր վրա է ընկած։ Պառլամենտական դիվանագիտությունը պետք է կենտրոնանա միջազգային հարթակում լուրջ աշխատանք տանելու վրա։ Շատ ակտիվ ու ճկուն պետք է լինել, որպեսզի Արցախի կարգավիճակի հարցը սկսի քննարկվել։ Դա մեկ հոգու գործ չէ․ պրոֆեսիոնալների ու իրապես հայրեասերների թիմ պետք է աշխատի այս ուղղությամբ։ Ինչ վերաբերում է գործադիր մարմնին, ապա ամենաանհրաժեշտ կառույցները պետք է պահպանվեն»։
Սարգսյանը շեշտում է՝ այս ամենից առաջ ու հաջողության հասնելու համար անհրաժեշտ առաջին պայմանն Արցախից բռնի տեղահանված հայությանը Հայաստանում պահելն է, նրանց արտագաղթը կանխելն է։
Մյուս հարցը, որին, Սարգսյանի համոզմամբ, շատերն ուշադրություն չեն դարձնում, այն է, որ ՌԴ ավելի քան 4000 քաղաքացի ևս հայերի հետ բռնի կերպով տեղահանվել է Արցախից։ Այդ առնչությամբ թե ինչ է մտածում ՌԴ կառավարությունը, մեր զրուցակցի համոզմամբ, ևս կարևոր է իմանալ։
«Պետք է հաշվի առնել այն, որ արցախահայությունը երբեք չի հաշտվելու Արցախը մոռացության տալու և այնտեղ վերադառնալու հույսերը չեզոքացելու փորձերի հետ։ Եթե ՀՀ ներկա իշխանությունը թույլ չտա, որ Արցախի Հանրապետության պետական կառույցները գործեն, ապա հախուռն կերպով ստեղծվելու է հասարակական մարմին, կոմիտե․․․ Անունը կարևոր չէ, թե ինչ կլինի, բայց օբյեկտիվորեն, բնական կերպով որևէ մարմին է ստեղծվելու, որը ձգտելու է վերածնել Արցախը։ Վստահեցնում եմ՝ դա լինելու է հախուռն ու հընթացս, քանի որ բացառվում է, որ արցախցիները լռեն ու թույլ տան, որ իրենց անվերադարձ դուրս մղեն իրենց հայրենիքից։ Այդ դեպքում այս՝ գործող իշխանության համար ավելի ծանր կլինի»,-ասաց Սարգսյանը։
