«Հիմա շուկայական տնտեսություն է, մարդիկ նայում են, թե շուկայում ինչն է գնահատվում»,- ասում է կրթության փորձագետ Սերոբ Խաչատրյանը՝ մեկնաբանելով այս տարվա բուհական ընդունելության աղմկահարույց պատկերը, երբ, օրինակ՝ պետության համար ռազմավարական նշանակություն ունեցող գյուղատնտեսական մասնագիտություններով առաջին փուլով ընդունվողներ չէին եղել:
Հիշեցնենք, անգամ Կառավարության նիտում մտահոգություն է հնչել այն առումով, որ Ագրարային համալսարանին հատկացված տեղերի ընդամենը 7 տոկոսն է համալրվել բուհական ընդունելության առաջին փուլով․ 760 տեղից թափուր էր մնացել 715-ը։ Ընդունվողների մեծ մասն էլ նախապատվությունը տվել էր տնտեսագիտական մասնագիտություններին։ Դիմորդներին չհետաքրքրող կամ քիչ հետաքրքրող մասնագիտությունների ցանկում են եղել նաև մի շարք մանկավարժական մասնագիտություններ։
Հարցին, թե ինչու են ագրարային մասնագիտությունները քիչ պահանջված դիմորդների կողմից և ինչ մարտահրավեր է դա ՀՀ համար, Խաչատրյանը պատասխանում է․ «Սա անտեսված ոլորտներից է։ Այն մարդիկ, որոնք ուզում են զբաղվել գյուղատնտեսությամբ, հաճախ առանց կրթության են զբաղվում՝ իրենց ծնողների բիզնեսը զարգացնելով, շարունակելով։ Մեծ դեր ունի նաև աշխատանքի բնույթը։ Այսօր ցանկացած մասնագիտություն, որ ենթադրում է ծանր աշխատանք, դիմորդների կողմից սիրված չէ: Մեր գյուղերում կա այսպիսի միտում․ գյուղում ծնված երեխաները տեսնում են, թե իրենց ծնողներն այգիներում, հանդերում որքան են չարչարվում, ունենք նաև երեխաներ, որոնք իրենց ծնողներին օգնում են, անգամ դասերի հաշվին։ Այս ամենի հետևանքով նրանց մոտ կա ընկալում, որ գյուղատնտեսությամբ զբաղվելը ծանր բան է, պետք է սարերում ապրես, առավոտից իրիկուն այգիներում տանջվես։ Արդյունքում գյուղի երեխայի մոտ հակակրանք է առաջանում, նա նախընտրում է գնալ քաղաքում, օրինակ՝ մենեջեր, տուրիզմի մասնագետ դառնալ, ընտրել թեթև ու հեշտ ոլորտներ, ոչ թե գնալ գյուղատնտեսության ոլորտ։ Իսկ քաղաքի երեխաներին լավագույն դեպքում կարող են հետաքրքրել Ագրարային համալսարանի տնտեսագիտական բլոկի մասնագիտությունները»:
Կրթության փորձագետը շեշտում է, որ այստեղ պետական քաղաքականության խնդիր կա։
«Օրինակ՝ անասնաբույժը շատ կարևոր մասնագիտություն է, բայց այսօր այդ մասնագիտությունը պահանջարկ չունի, չնայած գյուղերում այդ մասնագետը շատ պահանջված և հարգված է: Բայց քանի որ աշխատանքը ծանր է, աշխատավարձը շատ ցածր, շատերը չեն ուզում այդ ուղղությամբ գնալ»,- ասում է Խաչատրյանը:
Նա շեշտում է՝ պետական մակարդակով փորձ արվեց դիմորդներին գրավել մանկավարժական և ագրարային մասնագիտությունների ուղղությամբ՝ հատկացնելով բարձր կրթաթոշակ։ Մանկավարժական համալսարանը հասցրեց այդ լուրը «գովազդել» և որոշակի դրական դինամիկա արձանագրեց նախորդ տարիների համեմատ, մինչդեռ Ագրարային համալսարանը դա չհասցրեց անել։
«Հաջորդ տարի, երբ կարողանա դա գովազդել, գուցե որոշակի դրական դինամիկայի բերի»,- ասում է Խաչատրյանը՝ շեշտելով, որ պետական քաղաքականությունը չպետք է սահմանափակվի բուհին անվճար տեղեր հատկացնելով և կրթաթոշակ սահմանելով։
«Կրթաթոշակ սահմանելը հարցի կիսատ-պռատ լուծում է: Խորամանկ դիմորդը կարող է ընդունվել մանկավարժական կամ ագրարային բուհեր, ստանալ մինչև 77 հազար դրամ կրթաթոշակ, որն ուսուցչի աշխատավարձին հավասար գումար է, վերջում ստանալ դիպլոմը և գնալ այլ ոլորտում աշխատելու: Իհարկե, հավանականությունը, որ այդ բուհն ավարտած մարդը կուզենա աշխատել այդ ոլորտում, մեծ է, բայց երաշխիք չկա,- ասում է նա։- Մենք հիմա ԵՊՀ-ի օրինակով տեսնում ենք որոշակի դինամիկա․ ինֆորմատիկայի գծով դիմորդները որոշակիորեն պակասել են, իսկ ֆիզիկայի ֆակուլտետինը ավելացել, քանի որ այդ ուղղությամբ տարկետման հնարավորություն տրվեց։ Ստացվեց, որ որոշ դիմորդներ, որոնց այդ տարկետումը պետք էր, նախընտրեցին ընդունվել ֆիզիկայի ֆակուլկտետ բանակի հարցը լուծելու համար, իսկ ծրագրավորող այլ ձևերով էլ կդառնան: Այսինքն՝ այսպիսի տեղաշարժեր էլ կարող են լինել»:
Հարցին, թե որն է խնդրի լուծման ուղղությամբ հիմնական անելիքը, Խաչատրյանը պատասխանում է․ «Հիմնական անելիքը աշխատաշուկայից է գալիս: Եվ երեխաները, և ծնողներն առաջին հերթին նայում են, թե աշխատաշուկայում այդ մասնագիտությունն ինչ ստատուս ունի: Ինչո՞ւ են բուժական ֆակուլտետ ընդունվելու համար պայքարում, որովհետև գիտեն՝ եթե դարձար բժիշկ, գումար վաստակելու մեծ հնարավորություններ ես ստանալու, նույնը իրավաբանությունը՝ դատավորների և դատախազների աշխատավարձը շարունակ բարձրացնում են: Մանկավարժականում, Ագրարայինում թափուր մնացող անվճար տեղեր ունենք, իսկ ԵՊՀ միջազգային հարաբերությունների ֆակուլտետում, որտեղ գրեթե անվճար տեղեր չկան, մեծ մրցույթ է լինում: Ինչպե՞ս է ստացվում, որ երեխաները չեն ուզում ձրի կրթություն ստանալ և մեծ գումարներ են վճարում իրավաբան կամ միջազգայնագետ դառնալու համար: Նշանակում է՝ նրանք աշխատաշուկային են նայում, թե այդ որակավորումը նրանց ինչ եկամտի հնարավորություն է տալու: Դրա համար շղթայի վերջին պետք է նայենք, կրթաթոշակ հատկացնելը հարցի կիսատ լուծում է»:
Խաչատրյանը համոզված է՝ եթե գյուղատնտեսությունն իսկապես ռազմավարական նշանակություն ունեցող ոլորտ դառնա, գործնականում այդպիսին լինի, բուհերում այդ մասնագիտություններով ընդունելության հարցն էլ կլուծվի:
