Քանի որ հիմա անելանելիության ու հուսալքության թմբիրը կրկին սպառնում է բթացնել մեր հավաքական գիտակցությունը, ինչը կհանգեցնի թշնամու հերթական` մեզ համար կործանարար քայլի անվրդով մարսմանը, ապա մեզ մնում է առաջարկել ելքեր, որոնք մի դեպքում արդյունավետ կարող են լինել, մեկ այլ դեպքում` նվազ արդյունավետ, սակայն ընդհանուր առմամբ առնվազն կարտահայտեն մեր պայքարելու կամքը և անհամաձայնությունը տիրող իրավիճակին։
Ուստի առաջարկում եմ պարզ տրամաբանական շղթայի օգնությամբ վերլուծենք և ուրվագծենք մեր անելիքները, որոնք յուրաքանչյուրս կարող ենք ինդիվիդուալ մեկնաբանել։
Այսպես` 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունը ստորագրվել է Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի ղեկավարների կողմից։ Եռակողմ հայտարարության 6-րդ կետը սահմանում է՝ «․․․Լաչինի միջանցքը (5 կմ լայնությամբ), որն ապահովելու է Լեռնային Ղարաբաղի կապը Հայաստանի հետ և միաժամանակ շրջանցելու է Շուշի քաղաքը, մնում է Ռուսաստանի Դաշնության խաղաղապահ զորակազմի վերահսկողության ներքո:
Կողմերի միջև համաձայնեցմամբ՝ առաջիկա երեք տարիների ընթացքում սահմանվելու է Լեռնային Ղարաբաղի և Հայաստանի միջև կապն ապահովող Լաչինի միջանցքով նոր երթուղու կառուցման պլանը՝ այդ երթուղու պահպանության նպատակով ռուսական խաղաղապահ զորակազմի հետագա վերատեղակայմամբ:
Ադրբեջանի Հանրապետությունը երաշխավորում է Լաչինի միջանցքով քաղաքացիների, տրանսպորտային միջոցների և բեռների՝ երկու ուղղություններով տեղաշարժի անվտանգությունը»:
Հայտարարության 6-րդ կետը հստակ սահմանում է է Լաչինի միջանցքով քաղաքացիների, տրանսպորտային միջոցների և բեռների՝ երկու ուղղություններով տեղաշարժի անվտանգության իմպերատիվը, միևնույն ժամանակ չկա՛ որևէ բացառություն քաղաքացիների, տրանսպորտային միջոցների և բեռների տեղափոխման հետ կապված։ Ուստի Ադրբեջանի կեղծ պատճառաբանությունը, թե զենք կամ ռազմամթերք է տեղափոխվել դեպի Արցախ, հիմնովին կեղծ է և չի բխում եռակողմ հայտարարության պահանջներից։
Վերադառնանք կողմերին։ Փաստ է, որ ՀՀ-ն հրաժարվել է Արցախի հարցում գործուն դերակատարույթունից, մասնավորապես Լաչինի միջանցքի հարցը վերապահելով Ռուսաստանին և այլ արտաքին դերակատարների։
Այստեղ տեղին է հիշել, որ 2023 թվականին ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը և՛ Բաքվում Բայրամովի հետ հանդիպման ասուլիսին, և՛ Մոսկվայում Միրզոյանի հետ հանդիպման ժամանակ հստակ նշել է, որ Լաչինի միջանցքի հարցը բացառապես 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության 6-րդ կետի համաձայն պետք է կարգավորվի, որտեղ որևէ խոսք չկա հսկիչ անցագրային կետերի առկայության հնարավորության մասին ։ Ընդ որում՝ կոչ է արել խստագույնս պահպանել եռակողմ հայտարարության դրույթները։
Այսինքն՝ մենք ունենք լեգիտիմ իրավունք պահանջելու, որպեսզի առնվազն ՌԴ-ն, որպես Եռակողմ հայտարարության պահպանման երաշխավոր, շուտափույթ վերացնի Ադրբեջանի այս ուխտադրուժ քաղաքակնությունը և դրանից եկող հետևանքները։
Ի՞նչ կարող ենք անել․
Կարծում եմ, որ մեր գործողությունները պետք է բխեն հենց այս կետից, բայց միաժամանակ աշխատելով ԵԱՀԿ համանախագահող երկրների հետ։ Քանի որ մեր դեպքում նկարագրածս պետք է անի մտահոգ հանրությունը, ապա՝ բողոքի ակցիաներ պետք է կազմակերպել երեք երկրների դեսպանատների մոտ, սակայն ո՛չ թե ավանդական «մուննաթ ակցիաներ» կամ «խոնարհման ակցիաներ» այլև հստակ նպատակի ձևակերպմամբ և նպատակին հասնելու հաստատակամությամբ։
Ակցիային հաջորդաբար միանում են Սփյուռքի մեր հայրենակիցները։ Հատկապես՝ Ռուսաստանի, Ֆրանսիայի, ԱՄՆ-ի մեր հայրենակիցները։ Ակցիաների բազմամարդությունը և նպատակների միասնությունը, և նպատակին հասնելու հաստատակամությունը միայն կարող են երաշխավորել դրական արդյունք։
Պետք է գործի դնել ռեսուրսները, միջոցները և պայքարել․․․․
Մնացածը տեխնիկայի հարց է։
