Հայաստանում դեղերը շարունակում են մնալ ամենաթանկը տարածաշրջանում, եւ դեռեւս լուծված չէ կենսական նշանակության դեղերի գրանցման հարցը, որոնք արտադրողները մեր երկրում չեն գրանցում շուկայի փոքր ծավալների պատճառով։ Տարիներ շարունակ քննարկումներ են ընթանում դեղերը ԱԱՀ-ից, հսկիչ դրոշմապիտակներից ազատելու, , դեղերի գրանցման գինն իջեցնելու մասին, բայց հարցը դեռ մնում է չլուծված։ 2020 թվականին կառավարությունը թույլ տվեց ֆիզիկական անձանց անձնական օգտագործման համար սահմանափակ քանակությամբ դեղեր ներմուծել (այդ թվում՝ Հայաստանում չգրանցված դեղեր), սակայն բժիշկներն ու դեղագործական ոլորտի ներկայացուցիչները վերջերս սկսեցին խոսել նման թույլտվության վտանգի մասին։ Այդ կերպ երկիր կարող են մուտք գործել կեղծ դեղեր։
Ուռուցքաբաններն առաջիններից էին, որ խոսեցին խնդրի մասին։ Քաղցկեղի բուժման համար նախատեսված դեղերը, հատկապես՝ վերջին սերունդը՝ իմունաթերապիայի համար, շատ թանկ են։ Պացիենտներն իրենք են գնում դրանք եւ բերում հիվանդանոց ներարկման համար։ Քիմիաթերապեւտ Լեւոն Բադալյանի մոտ կասկածներ են առաջացել Tecentriq (արտադրող՝ Roche ընկերություն) դեղամիջոցի վերաբերյալ, որի սրվակը Հայաստանում արժե մոտ 1 մլն դրամ, իսկ պացիենտը ձեռք էր բերել այն 500 հազար դրամով:
Ինչպես պատմեց բժիշկը NEWS.am Medicine-ի հետ զրույցում, ինքը համեմատել է պացիենտի բերած դեղը իր ունեցած բնօրինակի հետ, եւ թե՛ փաթեթավորումը, թե՛ սրվակը կասկածներ են առաջացրել իր մոտ։ Նրա խոսքով՝ դրանից հետո եղել է եւս մի քանի դեպք, երբ պացիենտի բերած իմունաթերապիայի դեղերը իրեն կասկածելի են թվացել, եւ նա խորհուրդ է տվել պացիենտներին դրանք հետ վերադարձնել և դիմել ոստիկանություն: Բայց, ըստ նրա, պացիենտներն այդ դեղերը վերցնում են ծանոթ մարդկանցից, եւ, որպես կանոն, չեն ցանկանում բացահայտել իրենց աղբյուրները:
Լեւոն Բադալյանը պարզաբանեց, որ բժիշկները հնարավորություն չունեն փորձարկել եւ պարզել, թե իրականում ինչ կա կասկածելի սրվակի մեջ։ Նման հզորություն չունի նաեւ Դեղերի եւ բժշկական պարագաների փորձագիտական կենտրոնը, որն էլ կոչված է վերահսկելու Հայաստանում շրջանառվող դեղերի իսկությունն ու որակը։
Նրա խոսքով՝ որպես կանոն, սրվակների կեղծման դեպքում դրանց մեջ լինում է ֆիզիոլոգիական լուծույթ, որը չի վնասի պացիենտի առողջությանը, սակայն բժիշկը չի կարողանա համարժեք գնահատել բուժման արդյունավետությունը։ Բժիշկը մատնանշեց եւս մեկ խնդիր, որն առաջանում է անձնական օգտագործման համար դեղերի անհատական ներմուծման ժամանակ։ Շատ դեղամիջոցներ պահանջում են պահպանման որոշակի ջերմային ռեժիմ, որը կարող է խաթարվել նման փոխադրման դեպքում, եւ դա կարող է ազդել դեղերի որակի վրա։
Լեւոն Բադալյանը պատմեց, որ միայն մեկ դեղամիջոց՝ Roche ընկերության Tecentriq-ը, հաջողվել է փորձաքննության ուղարկել Շվեյցարիայի գլխամասային ընկերություն, որտեղից պատասխան է ստացվել, որ սրվակում եղել է քիմիաթերապիայի մեկ այլ դեղամիջոց ՝ ցիսպլատին, որը տասնյակներ անգամ ավելի էժան է։
ՀՀ առողջապահության եւ աշխատանքի տեսչական մարմինը հաղորդագրություն է տարածել առ այն, որ Hoffmann-La Roche ընկերությանTecentriq H0238b01 սերիայի դեղամիջոցը արտադրող ընկերության կողմից ճանաչվել է կեղծ: Հետաքրքիր է, որ նման համարով իրական դեղամիջոցը ներկրված է եղել Ռուսաստան, ինչի մասին տեղեկացվել են նաեւ ռուս դիստրիբյուտորները։
Այս կապակցությամբ օրերս ԱԺ առողջապահության հարցերի մշտական հանձնաժողովում աշխատանքային քննարկում է տեղի ունեցել, որին ներկա էին բժիշկ-ուռուցքաբաններ, առողջապահության նախարարության, դեղագործական ոլորտի եւ պացիենտական կազմակերպությունների ներկակայացուցիչներ։
Ինչպես NEWS.am Medicine-ի հետ զրույցում ասաց ՀՀ ԱՆ ուռուցքաբանության հարցերով խորհրդատու Հայկուհի Գյոկչյանը, քննարկման ընթացքում անդրադարձ է կատարվել ինչպես դեղերի թանկության հետ կապված հարցերին, այնպես էլ կեղծ դեղերի հայտնաբերման համար փորձաքննության հնարավորություններին։ Բժիշկները հանձնաժողովի ղեկավար Նարեկ Զեյնալյանին են ներկայացրել հետեւյալ առաջարկները՝
- ԱԱՀ-ից ազատել կենսական կարեւորության դեղերը;
- Ներմուծողների եւ դեղատների համար այդ դեղերի հավելագնի վերին շեմ սահմանել;
- Վերանայել Հայաստանում դեղերի գրանցման արժեքն ու կարգը;
- Համալրել դեղերի եւ բժշկական պարագաների փորձաքննության կենտրոնի հզորությունները;
- Ընդլայնել տեսչական մարմնի լիազորությունները։
Հայկուհի Գյոկչյանը պարզաբանեց, որ շատ դեղեր Հայաստան են ներկրվում Վրաստանից, որտեղ դրանք շատ ավելի էժան են, քանի որ այնտեղ ԱԱՀ չի գործում։ Եթե համեմատենք ԱԱՀ-ի գանձման ժամանակ հայկական գանձապետարանի շահերն ու հարեւան երկրի գանձապետարանի համալրման հետեւանքով կորուստները, ապա դրանք, նրա կարծիքով, ԱԱՀ-ի օգտին չեն լինի։ Հայաստանում քաղցկեղով հիվանդների համար դեղերի մատչելիության հարցը կօգնի լուծել նաեւ առողջության պարտադիր ապահովագրության ներդրումը, հավելեց նա։
Ինչ վերաբերում է դեղերի գրանցմանը, ապա, ըստ նրա, մեկ անվանման գրանցումը Հայաստանում արժե 1-1,5 մլն դրամ, ինչը բավականին թանկ է՝ հաշվի առնելով շուկայի փոքր չափը։ Ուստի շատ արտադրող ընկերություններ պարզապես այդ դեղերը Հայաստանում չեն գրանցում։
ԱԺ հանձնաժողովի քննարկման ավարտին Նարեկ Զեյնալյանը ֆեյսբուքյան իր էջում տեղեկացրել էր, որ ստացված առաջարկությունների հիման վրա շրջանառության մեջ կդրվի երկու օրենսդրական նախաձեռնություն։ «Մեկի միջոցով տեսչական մարմնին կտրվի հավելյալ գործիք, որը հնարավորություն կստեղծվի առավել խիստ վերահսկողություն իրականացվելու, իսկ մյուս վերաբերելու է դեղերի մասին օրենքին, որում կիրականացվեն մի շարք սկզբունքային փոփոխություններ», - գրել էր նա։
Այնուամենայնիվ, NEWS.am Medicine-ի կողմից հարցված դեղագործական ոլորտի ներկայացուցիչներն այդ միջոցներն անբավարար են համարում։ Նրանց խոսքով՝ առաջին հերթին ԱԱՀ-ից պետք է ազատել ոչ թե միայն կենսական նշանակություն ունեցող դեղերը, այլ բոլորը։ Երկրորդ հերթին, Հայաստանում դեղերն ավելի թանկ են, քան Վրաստանում՝ ոչ միայն ԱԱՀ-ի եւ տեղական ներկրողների բարձր հավելագնի պատճառով։ Նրանց խոսքով՝ Հայաստանում եւ Վրաստանում գների տարբերությունը կազմում է մոտ 40 տոկոս (ԱԱՀ-ն Հայաստանում՝ 20 տոկոս), եւ դրա պատճառը նաեւ այն է, որ արտադրող ընկերությունները Վրաստանին դեղեր են տրամադրում զգալիորեն ավելի մատչելի գներով, քան Հայաստանին: Քանի դեռ այս բոլոր հարցերը համալիր կերպով չեն լուծվել, տարբեր երկրներից ավելի էժան դեղերի կողմնակի հոսքը չի դադարի։
