Մեր աչքերին թոզ փչելու պրոցեդուրա է, ոնց որ գեներալ Մանվելի տուշոնկաները. Իրավապաշտպանները՝ ԱԱ Ծ արխիվները ոչնչացնելու մասին
Ազգային Ժողովում նոյեմբերի 24-ին ԱԱԾ-ի արխիվային փաստաթղթերը ոչնչացնելու մասին նախագիծն էր քննարկման դրված: Նախագիծն ընդունվեց, քանի որ խորհրդարանական մեծամասնությունը «Քաղաքացիական պայմանագիրն» էր: Չնայած ընդդիմությունն առաջարկեց փաստաթղթերը ոչնչացնելուց առաջ դրանք գոնե գաղտանազերծելու մասին կետն ավելացնել, սակայն, բնականաբար, դա իշխանական խմբակցության կողմից մերժվեց:
Նախագիծը բուռն քննարկումների պատճառ դարձավ: Բնականաբար զարմացնում էր այն հանգամանքը, որ նախագիծը շատ հանկարծակի առաջ քաշվեց ու շատ արագ ընդունվեց: Տարատեսակ վարկածներ սկսվեցին քննարկվել հասարակության տարբեր շերտերում՝ պատերազմի ժամանակ Փաշինյանի մեղքերը վկայող փաստաթղթերի ոչնչացումից մինչև գործակալական ցանցերի մասին տեղեկությունները ոչնչացնելու մասին քննարկումները:
Անկախը զրուցեց մի շարք իրավապաշտպանների հետ՝ հասկանալու համար նրանց տեսակետ այս հարցի շուրջ:
Իրավապաշտպան Վարդան Հարությունյանը կարծում է, որ այս նախագիծը ոչ միայն ժամանակավրեպ է, այլև չի համապատասխանում մեր իրականությանը:
«Ես որքանով որ հետևում եմ մեր կառավարության գործունեությանը, նրանք ավելի շատ զբաղված են լինում ժամանակավրեպ գործերով, քան այսօրվա օրախնդիր հարցերի լուծմամբ: Ինչ վերաբերվում է կոնկրետ այդ նախագծին՝ իհարկե նախագիծը նույնպես նախ ժամանակավրեպ է և երկրորդը ու ամենակարևորը՝ անհասկանալի: Որովհետև չի ասում, թե ինչ փաստաղթղեր են ոչնչացվելու և ինչու են ոչնչացվելու և ինչու հնարավոր չէր այդ փաստաթղթերը պահել արխիվում»,-ասաց Հարությունյանը:
Իրավապաշտպանը նշեց, քանի որ խոսքը վերաբերում է այնպիսի հատուկ ծառայություններին, որը որ մեզ ժառանգություն է մնացել հայտնի ԿԳԲ-ից, բնական է, որ նման օրինագծերը պետք է կասկած հարուցեն և հարուցում են կասկած:
«Ես ինքս էլ ունեմ այդ կասկածները և շատ կուզեի, որ դրանք կամ փարատվեին կամ բացատրություններ լինեին, թե այդ ինչ օրինագիծ է և ինչի մասին է խոսքը և ինչ փաստաթղթեր պետք է ոչնչացվեն:Մեր հարցին, թե առաջ քաշվող վարկածներից ո՞րն է ամենահավանականը համարում, Վարդան Հարությունյանն ասաց, որ քանի որ որևէ բացատրություն չկա, ապա բոլոր հնարավոր և անհնարին մեկնաբանություններն ու տեսակետները կարող են ապրելու կամ կյանքի իրավունք ունենալ՝ և վերը թվարկածները, և չթվարկվածները: Եթե հստակ ձևակերպում չկա, ուրեմն ցանկացած տեսակետ ապրելու իրավունք ունի՛՛,– համոզված է Հարությունյանը:
Իրավապաշտպան Զառա Հովհաննիսյանն էլ Անկախի հետ զրույցում նշեց, որ փաստաթղթերի ոչնչացման ցանկացած քայլ դա պատմության խեղաթյուրման հիմքեր ստեղծելու նպատակ ունի:
«Այն իշխանությունը, որը փորձում է ծածկել որոշակի հիմքեր, որոնք անցանկալի է, որպեսզի պատմությունը գրանցի, փորձում են կամ ոչնչացնել այդ արխիվները կամ էլ փորձում են արխիվները փակել: Շատ լավ հիշում ենք, որ արխիվները շատ երկար փակ էին Խորհրդային տարիներին, մարդիկ չէին կարողանում հետազոտություններ, ուսումնասիրություններ իրականացնել և ըստ այդմ նաև կապված բոլոր ռեպրեսիաների հետ, տարբեր փաստաթղթեր անմատչելի էին: Հետո երբ Սովետական Միությունը փլուզվեց, հնարավոր եղավ դիտարկել, հասկանալ, վերծանել ստալինյան բռնաճնշումների ամբողջ համակարգային բնույթը: Հիմա մենք տեսնում ենք, որ արխիվների հետ կապված որոշակի խնդիրներ են առաջանում: Ես իհարկե նաև հիշում եմ, թե ինչպես Պետական արխիվի տնօրենին ևս վաղաժամ փոխեցին, ինչը ևս հարցեր առաջացրեց, թե ինչու են դադարեցնում նրա գործառույթները նույնիսկ դեռևս թոշակային տարիքի չհասած: Եվ այդ ամենը որոշակի ազդակներ էին, որ արխիվների հետ ինչ-որ բան կատարվելու է և ինչ-որ անցանկալի փասթաթղթեր փորձ է արվում կոծկել, ծածկել, թույլ չտալ, որպեսզի հանրությունը դրանց հետ առնչվի, առճակատվի և հասնի որոշակի խմբերին»,-ասաց Հովհաննիսյանը:
Մեր հարցին, թե շրջանառվող վարկածներից որն է ամենահավանականը համարում, ասաց, որ ինքը չի կարող վարկածներ առաջադրել, որովհետև վարկածները շատ բազմազան կարող են լինել և չի ուզում, որևէ մեկի անմեղության կանխավարկածը խախտել:
«Եվ չեմ ուզում նաև որևէ կերպ հանրության համար ստեղծել միֆեր, բայց այն, որ իրականում բավական խնդրահարույց է և հարցեր է առաջացնում, որոնք դեռևս չունեն պատասխաններ և այդ պատասխանները կարող են լինել բավական ծանր, ես դա ենթադրում եմ, թույլ եմ տալիս դա»,-շեշտեց Հովհաննիսյանը:
Իրավապաշտպան Մարինա Պողոսյանն էլ Անկախի հետ զրույցում ասաց.«Ես վստահ եմ, որ այդ արխիվները մոտ 50 հոգի մարդ մինիմում ունի՝ ինձ այդպես է թվում: Վանեցյանն այնտեղից գռուզավիկներով բան հանեց, դրանից հետո եկավ Միքայել Համբարձումյանը, որ մինչև Վանեցյանն էլ էր այնտեղ՝ Գորիկ Գուրգենիչի ժամանակով: Ես կուզենայի ադեկվատ բացատրություն լսել, թե ինչն է պատճառը, որ ուզում են վերացնել: Թե ինչն է պատճառը, որ եթե այդ արխիվը չոչնչացվի և գաղտնազերծվի, ո՞ւմ է վնաս տալու: Մենք հարկատու ենք և պարտավոր ենք դրա մասին իմանալ: Հիմա մենք հարկ ենք վճարում՝ ԱԱԾ-ն աշխատավարձ է ստանում բնականաբար, ոնց որ և մնացած բոլոր համակարգերը, բա հիմա որպես հարկատու չիմանանք ինչի՞ են ուզում ոչնչացնել: Կարող է տեղ է գրավում , ասենք մանկական գրադարանի արխիվը վարձով վվերցնեն Տերյանի վրա, տեղափոխեն այդտեղ՝ մենք էլ կգնանք-կկարդանք կծանոթանանք: Եթե այդտեղ ասենք տեղ չկա իրականում՝ ընդունում եմ, միգուցե՝ կարող է իսկապես դա է խնդիրը: Ինձ հետաքրքիր է, մեր բոլորի վրա հավաքված դոսյեներն են վերանցելու, թե մեր վրայի դոսյեներն այնքան շատ են, որ արխիվում տեղ չկա»,- նկատեց Պողոսյանը:
Մեր հարցին, թե ինչը կարող էր այս նախագիծն առաջ բերելու և արագ ընդունելու պատճառ դառնալ, իրավապաշտպանն ասաց, որ պատերազմի հետքերը մաքրելու ենթադրության վերաբերյալ կարող է ասել այն, որ պատերազմի հետքերը թղթի վրա չեն դրոշվում:
«Պատերազմի հետքը մենք ամեն օր տեսնում ենք: Ենթադրենք 2015 թվականի արխիվները որ ամբողջովին վերացնեն, մարդկային հիշողությունը հնարավոր չի վերացնել:Իսկ պատերազմը դա այն աղետն էր մեզ համար, որ... այսինքն իր հետքերը ՝ թղթերը, հրամանները, բանակցությունները վերացրեց, բայց դրանով մեր հիշողությունը չեն կարողանա ջնջել: Ես դրա մեջ իմաստ չեմ տեսնում»,-ասաց վերջինս:
Մարինե Պողոսյանը նշում է, որ ենթադրում է՝ 2018 թվականից հետո կատարված բոլոր գործողությունները, որ կատարվեցին՝ պառկացնել, փռել, չորացնել, հետո սրբադասել ու մարդկանց բաց թողնել և արդարացնել ու հիմա էլ երկրորդ սեզոնն է գնում հակակոռուպցիոն դատարանում, որտեղ նույն մարդիկ են հայտնվել:
«Նույն Սերժի Վաչոյի գործով տուժողի ներկայացուցիչ ենք եղել, ակնհայտ ապացույցների պարագայում վերցրեցին գործը կարճեցին՝ հետո նորից սկսեցին և այլն և այլն: Ինձ մոտ այնպիսի տպավորություն է, որ սա ավելի շատ վերաբերվում է նրան, որ վաղը կամ մյուս օրը իրականում կարողանան սրբադասել բոլորին՝ այն մարդկանց, ովքեր որ հարկավոր են:Եվ սա կարծում եմ, ամենաշատը վախի սինդրոմն է: Մարդը ե՞րբ է ինչ-որ բան ոչնչացնում, երբ վախենում է: Բայց էլի եմ ասում, ես վստահ չեմ, որ այդ արխիվները հասու չեն մնացածներին, ես չեմ կարողանում հասկանալ, թե ինչ է կամ սա նորից մեր աչքերին թոզ փչելու պրոցեդուրա է, ոնց որ գեներալ Մանվելի տուշոնկաների այդ սեզոնն էր»,-ասաց իրավապաշտպանը:
Պողոսյանը հավելեց, որ մյուս տարբերակն այն է, որ այստեղ խոսւոմ է վախի սինդրոմը և այս նախագծի միջոցով ուզում են ոչնչացնել փաստերն այն մասին, թե ով ում հետ ինչ կապի մեջ է եղել՝ թեկուզ պատերազմի ժամանակ:
