«Հայաստանը դարձել է Ուկրաինայի կոնֆլիկտի պատճառով ռուսաստանցիների տեղափոխման գլխավոր շահառուն»,- մեջբերում է Forbes-ը Renaissance Capital-ի զեկույցից՝ շարունակելով ընկերության վերլուծաբանների՝ Հայաստանին վերաբերող կարծիքների ու տվյալների հաղորդումը:
Այսպես. «Ներդրումային ընկերության վերլուծաբաններն այս տարի երկրի ՀՆԱ-ի աճ են կանխատեսում մինչև 14 տոկոս՝ թեև տարեսկզբին կանխատեսում էին տնտեսության 5 տոկոսի աճ:
Այս տարի երկնիշ տնտեսական աճի պատճառների թվում S&P Global-ի վերլուծաբանները զեկույցում նշում են Ռուսաստանից դրամական փոխանցումների կտրուկ աճը, որն աջակցել է այդ երկրի վճարային հաշվեկշռին, ինչպես նաև ներքին պահանջարկի աճը մարդկանց զանգվածային ներհոսքի հաշվին: Միայն հուլիս-սեպտեմբեր ամիսներին ռուսաստանցիները Հայաստան են մուտք գործել ավելի քան 267 300 անգամ։
Ռուսաստանցիների ներհոսքի հետ կապված ՏՏ ոլորտը Հայաստանում ամենաարագ զարգացողներից մեկն է դարձել։ «Մենք տեսնում ենք, որ ՏՏ ոլորտն այժմ այնքան էլ մեծ չէ ՀՆԱ-ի մասշտաբով, բայց պետությունը նպաստում է ռելոկացիոն մասնագետների կամ ՏՏ-բիզնեսի տեղայնացմանը, ինչը ձեռնտու է երկրի տնտեսությանը։ Այս ոլորտում մենք ականատես կլինենք ուժեղ երկնիշ աճի»,-նշում է Renaissance Capital-ի Ռուսաստանի և ԱՊՀ-ի գծով գլխավոր տնտեսագետ Սոֆյա Դոնեցը:
Դոնեցի խոսքով՝ Հայաստանում շահել են հյուրընկալությանը միտված բոլոր ոլորտները։ «Հյուրանոցային հատվածը, ռեստորանային հատվածը, ծառայությունների և առևտրի ոլորտը այս պահին ցույց են տալիս մինչև 30 տոկոս աճ»,- նշել է փորձագետը:
Ըստ Renaissance Capital-ի տվյալների՝ շինարարության ծավալները տարեցտարի կավելանան 15-20 տոկոսով:
Երկրի տնտեսությանն աջակցում է նաև Ռուսաստան արտահանման ավելացումը։ Ըստ Renaissance Capital-ի՝ 2022 թվականի ինն ամիսների ընթացքում արտահանումն աճել է 60 տոկոսով՝ հիմնականում դեպի Ռուսաստան հոսքի հետ կապված։
«Ռուսաստանը Հայաստանի համար առևտրի առանցքային գործընկերներից մեկն է»,-պարզաբանում է Դոնեցը ։
Դոնեցն առանձնացրել է մի քանի պատճառ, որոնց համաձայն՝ Հայաստանը ցույց կտա ամենամեծ տնտեսական աճը Կենտրոնական Ասիայի և Կովկասի երկրների շարքում։ «Երկիրն ունի շահավետ աշխարհաքաղաքական դիրք, նրա տնտեսությունը փոքր է, իսկ իշխանությունները ջանքեր են գործադրում, որպեսզի այցելուները մնան»,- ասում է Դոնեցը։
Դոնեցը կարծում է, որ Հայաստանը «կարոտել է» այցելուներին։ «Վերջին տարիներին ծառայությունների ոլորտը վատթարացել է համավարակի պատճառով։ Զբոսաշրջային հոսքը վերականգնվել է նախահամավարակային մակարդակներին, ինչի վրա ազդել է նաև ռուս զբոսաշրջիկների ներհոսքը, որոնք այս տարի սահմանափակվել են ընտրության հարցում»,-ասում է փորձագետը։
«Երկրի տնտեսության երկնիշ աճը մեկանգամյա երևույթ է»,-կարծում է Դոնեցը։ Սակայն, ըստ նրա, Հայաստանը կայուն տնտեսական աճի պաշար ունի։
Renaissance Capital-ն ակնկալում է, որ տնտեսությունը հաջորդ տարի կաճի 5-7 տոկոսով։
«ՀՀ փորձագետ» մակրոտնտեսական վերլուծության և կանխատեսման գծով տնօրեն Անտոն Տաբախը նույնպես կարծում է, որ Հայաստանի տնտեսական աճը ժամանակավոր է։ «Քիչ հավանական է, որ երկարաժամկետ հեռանկարում ռուսաստանցիները կօգնեն երկրին»,-նշել է նա։
Ռուսաստանցիների տեղափոխումը զգալիորեն ամրապնդել է երկրի ազգային արժույթը։ Հայկական դրամի փոխարժեքն այս տարվա նվազագույնից ամրապնդվել է գրեթե 30 տոկոսով, այն դեպքում, երբ այլ զարգացող շուկաների արժույթներն ամենուր արժեզրկվել են ֆինանսավորման պայմանների գլոբալ խստացման և ընթացիկ գործառնությունների հաշվի սալդոյի վատթարացման պատճառով, կարծում է S&P Global-ը։ Օրինակ, եվրոն և ֆունտն այս տարի արժեզրկվել են ավելի քան 5 տոկոսով, ինչպես Չինաստանի և Հնդկաստանի արժույթները։
Հայաստանի տարեկան ինֆլյացիան այս տարվա հոկտեմբերին կազմել է 9,5 տոկոս, ինչը ցածր է Վրաստանում, Ուզբեկստանում, Ադրբեջանում, Ղազախստանում և Մոլդովայում համանման ցուցանիշից: «Նման ցածր ինֆլյացիան պայմանավորված է պետության պահպանողական քաղաքականությամբ»,-ասում է Դոնեցը։
Այնուամենայնիվ, որոշ ռուսաստանցիներ ժամանակի ընթացքում կցանկանան լքել Հայաստանը, ինչը կհանգեցնի երկրի տնտեսության աճի դանդաղեցման, նշում է տնտեսագետը: «Նման ռիսկեր միանշանակ կան։ և լավ է, որ կառավարությունում ոչ ոք չի ընկալում ներհոսքը որպես միտում։ Իշխանությունները լրացուցիչ գումար են ծախսել բյուջեի դեֆիցիտի կրճատման, արտաքին պարտքի կրճատման վրա»,-ասել է նա։
Երկրի համար տնտեսական վտանգ է ներկայացնում նաև Լեռնային Ղարաբաղում հակամարտության հնարավոր էսկալացիան, կարծում են Renaissance Capital-ում: Ինչպես նշել է ընկերությունը, երկրի իշխանությունը կարող է ավելի շատ միջոցներ ծախսել սպառազինության վրա, քանի որ հակամարտությունը սրվել է Ռուսաստանի կողմից Հայաստանի աջակցության թուլացումից հետո: Ինչպես հաղորդել է ՀՀ պաշտպանության նախարարությունը, այս տարվա սեպտեմբերին Ադրբեջանի բանակը ինտենսիվ փոխհրաձգություն է սկսել հրետանու, անօդաչու թռչող սարքերի և խոշոր տրամաչափի հրաձգային զենքի օգտագործմամբ՝ դա բացատրելով Հայաստանի կողմից «լայնամասշտաբ սադրանքով»: Հակամարտությունը դուրս է եկել Լեռնային Ղարաբաղի տարածքից, և գնդակոծության տակ են հայտնվել Հայաստանի քաղաքացիական և ռազմական օբյեկտները»։
