Լեռնային Ղարաբաղի խնդիրը պաշտոնապես պահպանում է իր քաղաքական և միջազգային բնույթը, քանի որ ուժի մեջ են մնում ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի, ՄԱԿ-ի Ընդհանուր վեհաժողովի բանաձևերը: Եվ մնում է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, որի միջնորդական առաքելությունը ոչ ոք չեղյալ չի հայտարարել:
Հայաստանի Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագրի ստորագրման բանակցություններում նոր սենսացիոն մակարդակի բանակցային դիրքորոշումներ առաջ քաշեց: Գլխավոր հիմնարար սկզբունքն այն է, որ Բաքվի հետ խաղաղության պայմանագրի կնքումը հնարավոր է առանց Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի վերջնական լուծման: Նրա խոսքով՝ «նման գաղափար կա, բայց ներկա փուլում դեռ շատ վաղ է խոսել որևէ այդպիսի բանաձևի մասին»: Այսպես թե այնպես պետք է ենթադրել, որ այդ դիրքորոշումը համաձայնեցված է Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հետ և կարող է դառնալ կամ արդեն դարձել է ղեկավար ուղղություն հայ դիվանագիտության գործողությունների համար:
Այժմ կարևոր մանրամասների մասին: Գրիգորյանը նշեց, որ Երևանն ընդունելի է համարում հարաբերությունների կարգավորման 5 կետերից բաղկացած փաստաթուղթը, որ առաջարկել է Բաքուն, և Հայաստանը Ադրբեջանի նկատմամբ տարածքային պահանջներ չունի: Այդ համատեքստում ղարաբաղյան հիմնախնդիրը Երևանի համար չի համարվում տարածքային հարց և ընկալվում է Ղարաբաղի տարածքում ապրող հայերի անվտանգության և իրավունքների «սկզբունքային կտրվածքով»: Այդ կապակցությամբ Գրիգորյանն ընդգծեց, որ ղարաբաղյան հայերի անվտանգության միջազգային երաշխիքը ռուսական խաղաղապահների ներկայությունն է, և նրա խոսքով՝ «ներկայումս անհրաժեշտ է աշխատել այդ երաշիքի ուժեղացման ուղղությամբ, բայց կարևոր գաղափարը ղարաբաղյան հիմնախնդրի դեմիլիտարիզացիան է»: Ի դեպ, այդ ուղղությամբ արդեն որոշակի քայլեր են ձեռնարկվել: Ավելի վաղ Գրիգորյանը հայտնել էր, որ սեպտեմբերից Հայաստանի նորակոչիկները չեն ուղարկվի Ղարաբաղ: Այդ ժամանակ էլ պետք է ավարտվի տարածաշրջանից հայկական բանակի դուրսբերման գործընթացը:
Իրադարձությունների նման ընթացքով Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև նախատեսվող խաղաղության պայմանագրում Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցն առհասարակ չի հիշատակվի: Երևանի վարկածով՝ հայկական անկլավի անվտանգության պատասխանատվությունը դրվում է Մոսկվայի ուսերին, ավելի ճիշտ՝ նրա խաղաղապահների: Ինչ վերաբերում է Ադրբեջանին, ապա ներկայումս նա հայտարարում է, որ այդ տարածքում ապրող հայերին համարում է իր քաղաքացիները, խոսում է նրանց իրավունքների հնարավոր պաշտպանության մասին: Բայց իրական պայմաններում, երբ հարվածային տեմպերով է ընթանում խաղաղության պայմանագրի պատրաստումը, մտածելակերպի մակարդակով փոխել տեղեկատվական-քաղաքական իրավիճակը Լեռնային Ղարաբաղի հայերի նկատմամբ այնպես, որ նրանք իրենց անվտանգ զգան, հազիվ թե հաջողվի: Մի որոշ ժամանակ դրանով իրոք կզբաղվեն ռուսական խաղաղապահները, որոնց մանդատը, հնարավոր է, երկարաձգվի ռուս-ադրբեջանական որոշ համաձայնությունների հիման վրա:
Դեռևս չկան նշաններ, որ Բաքուն մտադիր է վերականգնել Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար կարգավիճակը: Գոյություն ունի նաև Փաշինյանի հայտնի տեսակետը. «Հայ հասարակության մեջ որոշակի քարոզչության հետևանքով կարծիք է ձևավորվել, որ եթե մենք խոսում ենք «Լեռնային Ղրաբաղի վերջնական կարգավիճակի մասին» ապա դա նշանակում է Ղարաբաղի անկախություն,- ասել է նա հայկական խորհրդարանում:- Իսկ ո՞վ է ասել»: Ընդ որում նա, չգիտես ինչու, վստահ է, որ «2016 թվականից հետո Ղարաբաղը կորցրել է Ադրբեջանի կազմից դուրս լինելու բոլոր գործնական և տեսական հնարավորությունները»: Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևն այդ փուլին այլ գնահատական է տալիս, երբ մատնանշում է, որ 2016 թվականի «ապրիլյան պատերազմից» հետո Վիեննայի բանակցություններում, որ հապշտապ կազմակերպել էր ԱՄՆ-ն, պատրաստված հայտարարության տեքստը բովանդակում էր դրույթներ ղարաբաղյան հակամարտության լուծման համար ուժ չկիրառելու մասին և ղարաբաղյան հակամարտության խնդիրը բացառապես քաղաքական-դիվանագիտական միջոցներով լուծելու անհրաժեշտության դիրքորոշումը: Բայց այն լուծվեց այլ կերպ հենց Փաշինյանի օրոք՝ երկրորդ ղարաբաղյան պատերազմի ընթացքում:
Հիմա Ալիևը Հայաստանի հետ խաղաղության պայմանագրի կնքման դեպքում կարող է ամուր հաստատել նոր ստատուս քվո տարածաշրջանում: Մնացած դեպքերում չի կարելի բացառել, որ Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցին փորձի միջամտել իրավաբանորեն գոյություն ունեցող, բայց փաստացի փլուզված ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը: Առավել ևս, որ Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդիրը պաշտոնապես պահպանում է իր քաղաքական և միջազգային բնույթը, քանի որ գոյություն ունեն ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի, ՄԱԿ-ի Ընդհանուր վեհաժողովի բանաձևերը: Այդ առումով տեղի ունեցող շատ բաներ փակ են մնում փորձագետների համար: Պարզ է մի բան. Փաշինյանը հանում է Հայաստանը ղարաբաղյան հավասարումից, ինչը չի նշանակում, որ այն հեշտ կլուծի Ալիևը, որը ստիպված կլինի բախվել այն արտաքին ուժերի և կենտրոնների խիստ դիմադրությանը, որոնք նոր աշխարհաքաղաքական պայմաններում համաշխարհային և տարածաշրջանային քաղաքականություն են մշակում:
Ստանիսլավ Տարասով
Աղբյուրը՝ ИА REGNUM
