Երրորդ հանրապետությունը ժառանգել է որոշակի պետական համակարգ: Այդ համակարգը պետք չէ ո՛չ գովերգել, ո՛չ էլ՝ ծայրից ծայր փնովել: Բացի կրթական, գիտական, տնտեսական ոլորտում ակնհայտ նվաճումներից, այդ համակարգի դրական կողմերից էր պատասխանատու պաշտոններ ստանձնելու հստակ մեխանիզմը, որը տնտեսական ասպարեզում ապահովում էր ղեկավար կադրերի քիչ թե շատ տանելի մակարդակ, ինչպես նաև երեխաների և պատանիների «ինդոկտրինացիայի» (քաղաքական համակարգի մաս դարձնելու) մշակված ձևերը: Այդ ամենը համեմվում էր անիմաստ և անհեթեթ գաղափարախոսական առասպելներով, բռնություններով, կոռուպցիայով, բայց զուտ տեսականորեն քարոզվում էր պարկեշտություն, համերաշխություն, հայրենասիրություն:
Դրան ավելացրեք 60-70-ական թվականներին որոշակիորեն թույլատրված հայկական ազգայնականության թեթև դրսևորումները, և պարզ կդառնա, որ Արցախյան առաջին պատերազմին հայաստանցիները մոտեցել էին որոշակի «դրական պաշարով»: Ավելին ասեմ՝ գիտության, կրթության մեջ, մշակույթում, եթե այս 30 տարում ունենք ինչ-որ նվաճումներ, ապա դրանք հիմնականում այդ նույն «պաշարի» շահագործումն են: Մասնավորապես, միջազգային ճանաչում ունեցող հայաստանցի գիտնականների ճնշող մեծամասնությունը կայացել է խորհրդային տարիներին: Այդ մարդիկ գնալու են, և նոր համակարգեր ստեղծելն ամենաարդիական խնդիրներից մեկն է:
Անցյալի դրական բաները մենք մեզ հետ չվերցրեցինք. շատ բաներ իրավացիորեն մերժելով՝ մենք դրա տեղը ոչ մի բան չդրեցինք: Բայց ինչ վերաբերվում է անցյալի հոռի բարքերին, ահավոր արատներին, ապա Երրորդ հանրապետության բոլոր իշխանությունները կոմունիստների «հավատարիմ ժառանգորդներն» են:
Ես հիշում եմ մորս պատմածները՝ նա դպրոցում էր սովորում 1940-ական թվականներին: Դասի ժամանակ դասարան անսպասելիորեն մտնում էին պողպատե դեմքերով (պողպատե, ստալինյան մանդատ ստացած կոմերիտականները) և բացականչում էին՝ «ժողովրդի թշնամիների զավակներ, ոտքի՛»: Մի քանի աշակերտ ոտքի էր կանգնում, և նրանց հրապարակային նվաստացման էին ենթարկում: Այսինքն՝ «ժողովրդի թշնամի» լինելու համար մարդիկ տնով-ցեղով պատասխանատու էին: Դա ձեզ չի՞ հիշեցնում Հրայր Թովմասյանի դուստրերին հարցաքննությունների քարշ տալը, իսկ հիմա՝ Ավետիք Չալաբյանի՝ քաղաքականության հետ կապ չունեցող եղբորը աշխատանքից հանելու հրահանգը: Չալաբյանը ձերբակալվել է, որովհետև նրա քաղաքական հայացքներն իշխանությանը դուր չեն եկել, և հիմա էլ նրա բարեկամներից են վրեժ լուծում:
Աղբյուրը՝ Առավոտ
