Ռենետա Ինջովա:
Մեծարգո այս տիկնոջ մասին ես առաջին անգամ լսել եմ Երևանի Պիո Յավորովի անվան թիվ 131 դպրոցում 2004 թվականին, երբ ընդունելով հայրենակցիս՝ ճարտարապետության դոկտոր - պրոֆեսոր Գառիկ Շախկյանի /գնում էր շնորհավորելու իր մտերիմ ընկերոջ՝ դպրոցի տնօրեն Գրիգոր Սաֆարյանի 2-րդ անգամ մայրաքաղաքի լավագույն տնօրեն կոչմանն արժանանալու առթիվ/ առաջարկը ուղեկցեցի նրան այդ կրթօջախ:
Կրթօջախ քիչ է ասել, քանզի այդտեղ նաև թանգարաններ էին, փառքի սրահներ և ոգեղեն վավերագրեր: Դպրոցի մուտքի դիմացի պատին բուլղար Պ. Յավորովի «Հայեր» բանաստեղծությունն էր, որ գրվել է հայկական կոտորածներից ստաած տպավորությամբ: Հենց այդ բարձրաճաշակ ձևավորված վահանակի մոտ էլ 1988-2017թթ. դպրոցի տնօրեն, երգիչ, մակավարժ, հասարակական գործիչ Գրիգոր Սաֆարյանը (խոր վշտով արձանագրում եմ, որ բոլորովին վերջերս նա էլ միացավ հավերժության աստղաբույլին) խոսելով Անդրանիկի, Նժդեհի և ուրիշ հայերի բուլղարական հետքի մասին, հիշելով Բուլղարիայի դրոշի ներքո հանդես եկած օլիմպիական չեմպիոններ Նորայր Նուրիկյանին և Արմեն Նազարյանին, տվեց նաև մոր կողմից հայկական ծագումով ժամանակին Բուլղարիայի վարչապետ Ռենետա Ինջովայի անունը: Մի քանի նախադասությամբ նա այնպես պատկերավոր ներկայացրեց նրան, որ երբ ավարտեցի վերջինիս «Արմատներ և ծաղիկ» (2022թ., Բուլղարերեն՝ 2017թ.) գրքի ընթերցումը շատ դրվագներ կարծես արդեն դաջված էին ուղեղումս: Սա մի վշտով լի կյանքի պատմություն է, որ հավակնում է դառնալ մի ողջ ժամանակաշրջանի տարեգրություն: Հեղինակն աշխատությունը համարել է իր գերդաստանի քրոնիկոնը և առաջարկել որպես ուղեցույց իր վաղամեռիկ դստերը նվիրված «Ռալիի դասերը» գրքի համար: Սրտաբուխ շարադրանքով այս գրքի երկու մասերում էլ կարմիր թելի պես անցնում են հայրենիքի, հայրենապաշտության, ահատին վերապահվող դերի ու պատասխանատվության ընդգծումներ: Այստեղ արմատներին ապավինելու բնության կարևորագույն չափանիշի ընդգծումը կա: Կարդալով այս գիրքը, իմանում ենք, թե ինչ դեր ունի տոհմածառի նկարագրությունը մեր կայնքում, կամ թե՞ ինչու է այն ներկայանում ծառի տեսքով: Այնքան տիպական ու հանրային ե Ինջովայի հերոսները, որ ես չուզեցի ոչ մեկին առանձնացնել ու անուններ տալ: Ուրախություն և տխրություն կարծես միախառնվում են, երբ նայում ես գրքի էջեր բերված վավերագրերին ու դրանցում առկա հեղինակի ընդգծումներին ու տարբերակումներին: Որքան ցավ կա, որքան տառապանք ու կողքին որքան լույս ու հույս: Հաճախ չի պատահում, որ սկիզբը դառնում է վերջ: Այս աշխատության վերջում «Սկիզբը» խորագրով օրագրային տիպի գրառումներ են՝ սիրո, ցավի, հույսի բացիկներ են, որոնք ամբողջության մեջ ազդարարում են, որ բախտից վերև ոչինչ չկա: Բախտից վերև ոչինչ չկա, իսկ հայի պարագայում բախտը ավելին է կարծես բախվել եղեռնի սարսափին, միլիոնավոր կորուստներին, գաղթին, դեգերումներին… Մեծ եղեռնից մազապուրծ Զաքարյանների տոհմը զոհասեղաին դնելով ամենաթանկը, ցավը ատամներով սեղմելով իր երկրորդ հայրենիքում ոտքի է կանգնում ու հանրայնացնում «Ո՞րն է կյանքի նպատակը» հարցի պատասխանը: Այս հարցադրմանը ամեն մեկը ունի իր ուրույն պատասխանը: Բայց, երբ կարդացի Ռենետա Ինջովայի այս խորիմաստ իրապատումը, իմ պատասխանում սկսեցի ուղղումներ մտցնել՝ ընդարձակելով մտքերս, փոխելով խոսքիս որոշ արտահայտություններ: Հավատում եմ, որ դու էլ սիրելի՛ ընթերցող, կմիանաս իմ մտորումներին, կդառնաս պատրաստակամ՝ շնորհակալություն ասելու գիրքը Բուլղարերենից թարգմանած Զարի Թանգարանյանին, այն խմբագրած և տպագրության պատրաստած Տիգրան Նիկողոսյանին, Մարի Ստեփանյանին՝ ում հոգածությամբ լույս աշխարհ է եկել այս գիրքը: Ես իմ վաղեմի բարեկամ, վաստակավոր ժուռնալիստ Տիգրան Նիկողոսյանին կրկնակի շնորհակալ եմ գիրքն ինձ ընծայագրելու և նաև իր «Ի՞նչի համար է ապրում մարդը» վերջնախոսքով աշխատությունն ամբողջ խորությամբ ընկալելուն, օժանդակելու համար:
Վաղարշակ ՂՈՐԽՄԱԶՅԱՆ
