,Խոջալուի կոտորածներե, ,Խոջալուի ցեղասպանությունե արտահայտությունները 1992 թվականի փետրվարի 26-ից, և Լեռնային Ղարաբաղի հայերի ռազմական կազմավորումը գրավել է Լեռնային Ղարաբաղի տարածքում գտնվող Խոջալու ադրբեջանաբնակ գյուղը, պատեհ և անպատեհ առիթներով հնչեցնում է ադրբեջանական քարոզչամեքենան։ Հայկական կողմը բարձրաձայնում է այդ արտահայտությունների անիրական և հնարովի լինելու մասին։ Հենց այդ խնդիրն է ընդհանրացվել ազգագրագետ Հրանուշ Խառատյանը ՀՀ ԳԱԱ հնագիտության և ազգագրության գիտական խորհրդի որոշմամբ նույն ինստիտուտի հրատարակչության կողմից հրատարակված ,Խոջալուի ,ցեղասպանությունըե և դրա առաքելությունը ղարաբաղյան կոնֆլիկտում (Երևան 2021թ․) գրքում։ Խառատյանի կողմղից ներկայացվող հիմնավորումները շատ են և համոզիչ։ Նախ ուզում եմ ընդգծել գրքի էջերում ներկայացվող գունավոր քարտեզները և հեղինակի կողմից օգտագործված հայերեն և օտարալեզու գրական աղբյուրների (արխիվային փաստաթղթեր, տպագիր աղբյուրներ, մամուլ էլեկտրոնային աղբյուրներ, դաշտային նյութեր) ցանկերի կարևորությունը։ Գրավոր աղբյուրների շատ կրկնօրինակներ ուղիղ տեսքով տեղադրված են գրքում։ Հ․ Խառատյանը ներկայացնում է Խոջալուն մինչև ղարաբաղյան կոնֆլիկտը, անդրադարձել է դրանից հետո կատարված փոփոխություններին։
Հատուկ ընդգծումով հեղինակը ներկայացնում է Խոջալուն արտակարգ դրության շրջանում։ Հետո գյուղի գրավման մասին հայկական կողմի հիմնավորումներն են՝ կազմակերպիչների, մասնակիցների և ականատեսների պատմածով․
,Խոջալուն շուտ է հանձնվել, փողոցային կռիվներ չեն եղել։ Երկու ժամ տևած հրետանակաոծության դադարից հետո բնակչությունը լքել է բնակավայրըԼ։ Լևոն Մելիք-Շահնազարյանը գրում է․ ,Փետրվարի 26-ի մոտավորապես ժամը 01։15-ին ես վերադարձա շտաբ, դրեցի մեր տեխնիկական հետախուզության ականջակալները, որպեսզի լսեմ ադրբեջանցի ռադիստների բանակցությունները։ 10-15 րոպեից հաջողվեց որսալ Խոջալուի պաշտպանության ղեկավար Ալիֆ Հաջիևի հաղորդագրությունը։ Նա հայհոյում էր Մութալիբովին, բաքվեցիներին, աղդամցիներին և շուշեցիներին։ Ասաց, որ խաղաղ բնակիչների հետևից <իրենք էլ> Խոջալուն լքում են հայերի թողած միջանցքովեե։
Կարծում եմ ասվածը բավական է, որ ղարաբաղյան կոնֆլիկտով և դրա պատմությամբ հետաքրքրվող ամեն ոք ձեռքն առնի Հրանուշ Խառատյանի ուշագրավ աշխատությունը և հնարավոր բոլոր խողովակներով հանրայնացնի պատմական ճշմարտությունը։ Համակարծիք լինելով հանրությանը քաջածանոթ, հեղինակի շրջապատից մեկի (անունը միտումնավոր չեմ տալիս) կարծիքին, որ գրքի վերնագրում ,առաքելությունըե բառը ոչ տեղին է օգտագործված, ընդգծում եմ, որև դա ամենևին չի փոխում գրքի բովանդակությունը, չի նվազեցնում աշխատության պատմական, փաստագրական և իմացաբանական նշանակությունը։
Ավելորդ չեմ համարում նաև նշել, որ գրքի օգտագործումն ավելի դյուրին են դարձնում գրքի վերջում զետեղված անձնանունների, տեղանունների և էթնանունների ամբողջական ցանկերի զետեղումը։
Վաղարշակ ՂՈՐԽՄԱԶՅԱՆ
