Համավարակի այս օրերին բոլորը խոսում են մահացության դեպքերի ու դրանց թվաքանակի մասին: Վիճակագիր-ժողովրդագիրներից մինչև պարզ հետաքրքրվող: Իսկ ծնունդների վիճակագրությունը բոլորի ուշադրությունից դուրս է մնացել: Մինչդեռ ապագայի տեսանկյունից դա ավելի կարևոր է:
Կարծեմ՝ 2016թ․ մեր երկրի մշտական բնակչության քանակն առաջին անգամ նվազեց 3 մլն-ից: Դրանից առաջ ու հետո ժողովրդագրական բոլոր բացասական երևույթները հիմնականում բացատրվում են արտագաղթով: Արտագաղթի ժողովրդագրական (գիտական) վերլուծություններ համարյա չկան: Բայց զուտ «աչքաչափով» պարզ է, որ երկրից հիմնականում հեռանում է վերարտադրության տարիքի բնակչությունը: Իսկ դա ծնել ու ծնում է բացասական գործընթացներ: Օրինակ` 2016թ․ հետո պարզ դարձավ, որ մեր երկրում առայժմ տեսանելի ապագայում տարեկան կտրվածքով ծնունդների քանակը 40 հազարի ցուցանիշից ներքև է լինելու: 2017թ․ ծնվածների թիվը 37 հազար 700 է: 2018-ին ծնվածների թիվը ավելի պակասեց` 36 հազար 504: 2019-ին նվազելու տենդեցը պահպանվեց` արձանագրվել է 36 հազար 131 ծնունդ:
Ժողովրդագրությունը մի կարևոր ցուցանիշ էլ ունի` երկրի բնակչության միջին տարիքը: Եթե այն տարիների ընթացքում աճում է, նախ նշանակում է` պակասում են ծնունդները, և երկրորդ` ծերանում է երկրի բնակչությունը: 2016-ին մեր բնակչության միջին տարիքը 35.9 տարի էր: Այն կամաց-կամաց «բարձրանալով» 2020 հունվարի 1-ի դրությամբ 36.7-ի:
Մյուս ժողովրդագրական ցուցանիշը, որը ևս կարելի է տագնապի ազդանշան համարել, «բնակչության կենսագործունեության ցուցանիշն» է: Սա որոշվում (հաշվարկվում) է ծնվածների ու մահացության քանակի (դեպքերի) հարաբերակցությամբ: 2018թ․ այն կազմում էր 140 տոկոս: 2019-ի ցուցանիշը 137.6 տոկոս է: Սա ևս զգուշացնում է, որ ժողովրդագրական բացասական գործընթացները խորանում են: Դա կարելի է դիտարկել բնական հավելաճի ցուցանիշով, որ է` ծնունդների քանակից հանած մահացությունների քանակ-դեպքերը: 2017-ին ծնունդների քանակը մահերի թվին գերազանցում էր 10 հազար 543-ով: Իսկ 2018-ի բնական հավելաճը 10 հազար 823 էր: Սա կարող էր դրական հույսեր ծնել, եթե հաջորդ` 2019-ին հակառակ գործընթաց չարձանագրվեր:
Վիճակագրության մեջ ամբողջ (կամ կլոր) թվերը սովորաբար անվանվում են «հոգեբանական ցուցանիշներ»` ընդգծելով դրանց կարևորությունը: Այդպիսի ցուցանիշ էր մշտական բնակչության 3 մլն-ի ցուցանիշը, որ «նվազեց-իջավ-պակասեց» 2016-ին: Այսօր այդպիսին է բնական հավելաճի 10 հազարանոց ցուցանիշը, որից բնական հավելաճը իջավ 2019թ․: Այն անցած տարի 9 հազար 879 էր:
Պաշտոնական վիճակագրությունը նաև այս տարվա առաջին եռամսյակի թվեր է հրապարակել: Ժողովրդագիրներն, իհարկե, նեղ մասնագիտական բացատրություններ ունեն, թե որ ամսին ինչու է ծնունդների (կամ մահերի) թիվը գերազանցում մյուս ամիսների ցուցանիշին: Իհարկե, որոշակի օրինաչափություններ կան, որոնք բացատրվում են ազգային-ավանդական պատկերացում-կենցաղում: Դրանց նրբությունների բացատրությունը հմուտ ժողովրդագիրներին ու ազգագրագետներին թողնելով բերենք միայն չոր (կամ, որ նույնն է` պաշտոնական) թվեր, որոնք բնութագրում են 2020թ․-ի վիճակը: Այս տարվա հունվար ամսին բնական հավելաճը կազմել է 279 մարդ: Այն, իհարկե, 2019-ի միջին ցուցանիշից շատ ցածր է: Բայց ավելի բարձր է, քան փետրվար ամսի բնական հավելաճը՝ 100: Իսկ մարտ ամսին հակառակ փաստ է արձանագրվել («Հակառակ» բառը օգտագործված է որպես էմոցիոնալ` զգացմունքային տերմին, որովհետև վիճակագիր-ժողովրդագիրներն օգտագործում են աճ տերմինը՝ նախապես + կամ – նշանը դնելով): Մարտ ամսին մեր երկրի բնակչության բնական հավելաճը կազմել է -99 մարդ: Կամ պարզ ասած` մարտ ամսին մեր երկրի բնակչությունը 99 մարդով պակասել է: Մնացած բլոր պնդումները կարելի է հայտարարել «նիհիլ»` օտար բառով (կամ «ոչ ևս»՝ ոսկեղենիկ մայրենիով): Վստահաբար կարելի է պնդել, որ առնվազն վերջին 50-70-ամյակում դժվար է գտնել մեկ այլ ամիս, երբ Հայաստանում բնակչության բնական հավելաճ չի արձանագրվել: Մտածենք այս մասին:
Արա Գալոյան
Աղբյուրը՝ politeconomy.org
