Ես երբեք, ցավոք սրտի, չեմ եղել Հայաստանում: Քանի անգամ պատրաստվել եմ թռչել այդ սքանչելի, հարուստ պատմությամբ երկիրը, հյուր գնալ բազմաթիվ բարեկամներիս, գործընկերներիս և անպայման երեք մոտիկ ընկերներիս, որոնց ճանաչում եմ անթիվ տարիներ: Եվ մեկ էլ նրանցից մեկը զանգահարեց և շտապեցրեց այցս: Թե մի ձգձգիր, քանի դեռ Երևանի անունը չեն փոխել…

Խոստովանեմ, ապշեցի նման բացահայտումից, բայց Արշակովիչը մեր ընկերության 30 տարիների ընթացքում  խուճապահարությամբ աչքի չի ընկել: Հետևաբար տոմս պատվիրեցի և խորասուզվեցի Telegram-ի հայկական մասում, որպեսզի տեղեկանամ իրավիճակին և հնարավորինս հասկանամ, թե ինչ է հիմա այնտեղ կատարվում վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի  անհեթեթ  թափահարումների (բոլոր իմաստներով) խորապատկերում:

Խորացա ու քար կտրեցի: Չէի կարող պատկերացնել, որ 44-օրյա պատերազմի մղձավանջից ու Արցախի կորստից հետո Հայաստանն այսօր կհայտնվի մի կրակոցի հեռավորության վրա քաղաքացիական պատերազմից՝ անդառնալի կորուստներով, ընդհուպ պետականության կորուստը  և անհետացումը քաղաքական քարտեզից:

Եվ սա իմ մտահանգումները չեն, այլ հայերի մտքերն ու ցավը, որոնք ջանում են կանգնեցնել անդունդին տանող լճաշենյան կառքը:

Հիմա հասկանալի է դառնում, թե ինչու «Դարգետ» գարեջրատանը Փաշինյանին մոտեցավ հաստատության աշխատող Հակոբ Բերբերյանը և մի քանի անգամ վարչապետի երեսին «ԱրցաԽ» բղավեց:

Մեկնաբանություններում ափսոսանք են հայտնում, որ Հակոբը հայկական «գլխացավանքի» գլխին մի գավաթ գարեջուր չի լցրել, թեպետ լավատեղյակ մարդիկ պնդում են՝ պետք է ոչ թե խամաճիկի հարցերը լուծել, այլ տիկնիկավարների, որոնք թաքնված են սև շիրմայի ետևում: Նրանց, ովքեր գրել են. «Չորրորդ հանրապետություն արտաքին կառավարման ներքո և առանց բանակի, բայց և ճղճղված Սահմանադրությամբ»:

Թմբուկի զարկեր, լուսարձակներ, կրկեսավարը զիլ բղավում է բարձրախոսով. «Մանեժում նույն դերակատարներն են»: Եվ խորհրդարանի խոսնակ Ալեն Սիմոնյանը  ոգեշնչված-հանդիսավոր հայտարարում է. «Մենք պետք է շտապ փոխենք օրհներգն ու զինանշանը»: Թե չէ երաժշտությունը կարծես հայկական չէ, առյուծը սմայլիկի նման է, իսկ Հայաստանն էլ չպետք է «ջրի տակ լինի»:

Սկզբում մտածեցի, որ խոսնակն օդեկոլոն է խմել, բայց «սարդոստայնում» երկու ժամ որոնումներից հետո գլխի ընկա: Խորհրդարանականի խոսքում ազդանշան կա ում որ պետք է. «Վերակացուներ, մենք համաձայն ենք»: Քանզի օրհներգի տեքստի հիմքում (երաժշտությունը արևմտահայ Բարսեղ Կանաչյանինն է) Դոնի Ռոստովում ծնված Միքայել Նալբանդյանի «Իտալացի աղջկա երգը» բանաստեղծությունն է. նա եղբորն է փոխանցում իր գործած դրոշը, որպեսզի եղբայրը չվախենա Հայրենիքի ազատության ու անկախության համար զոհվելուց:

Հիրավի, նշված տողերը փաստացի որպես դատավճիռ են հնչում նրանց համար, ովքեր Ղարաբաղում բախտի քմահաճույքին հանձնեցին հայրենակիցներին:

Ինչ վերաբերում է «սմայլիկին», ապա կենդանիները խորհրդանշում են հին հայկական չորս թագավորությունները: Զինանշանի կենտրոնում Արարատ լեռն է, վրան՝ Նոյյան տապանը, ներքևում՝ ջուր:

Հասկանում եք, չէ՞: Քնած հրաբուխն այժմ գտնվում է Թուրքիայի տարածքում, բայց մեծ դեր է խաղում հայության ինքնագիտակցության մեջ:

Ավելին՝ վարչապետի աշխատակազմի ղեկավարի տեղակալ Տարոն Չախոյանը (глыбище!) հայտարարում է. եթե անգամ զինանշանում Արարատի փոխարեն հայտնվի Էվերեստը, իր երկրի համար ոչինչ չի փոխվի:

«Մենք պետք է դուրս գանք կենացային պերճախոսությամբ պետություն կառուցելու տրամաբանությունից։ Պետությունը կենացներով չեն պահում, պետությունը պերճախոսությամբ ու պաթոսով չեն կառուցում, հայրենիքը դրոշ այրելով ու տնկելով չեն փրկում։ Ու առավել նրբանկատ պետք է լինենք, երբ խոսքը վերաբերում է ՀՀ պետական սիմվոլներին։ Դրանք պետության խորհրդանիշներն են և ոչ թե ժողովրդի։ ՀՀ զինանշանը խորհրդանշում է Հայաստանի Հանրապետությունը և ոչ թե հայ ժողովրդին, որ դարերով ապրել է առանց պետականության»,- ասել է նա։

Կենացների մասին ասվածը շատ ուժեղ է: Անմիջապես միտքդ մի քեռի է գալիս, որը Շուշիում համաձակ պարում էր, իսկ հետո թևաթափ եղավ՝ նույնիսկ տարածաշրջանային առումով կարևոր ռազմավարական դիրք գրավող այդ մարգարիտն անվանելով «դժբախտ, դժգույն քաղաք»: Էնպես որ Էվերեստի կապակցությամբ, ելնելով համանմանությունից, աշխատակազմի ղեկավարի տեղակալին կարելի է պարզապես դիմել այսպես. «Ողջույն, մուալլիմ Չախոյան-զադե»:

Քիչ մնաց մոռանայի: Այն նույն պարողը դեռ անցյալ տարվա ամռանն առաջարկեց վերաշարադրել օրհներգը և զարմացավ, որ զինանշանում պատկերված են առյուծներ, «չնայած դրանք հանրապետությունում չեն բնակվում»:

Բայց վերադառնանք Սիմոնյանին, քանի որ նա որոճում է «հիմարների» և անուշադիրների համար.

Մենք պետք է հասկանանք, թե Հայաստանն ուր է գնում և ինչ նպատակներ է հետապնդում, ինչի համար է Հայաստանի Հանրապետության գոյությունը: Արդյոք այդ գոյությունը նրա համար է, որպեսզի մենք վերականգնենք պատմական Մեծ Հա՞յքը, թե՞ դա Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացու մասին է, որը պետք է լինի ապահով և ունենա բարեկեցիկ կյանք: Մենք պետք պատասխանենք այդ հարցերին, և կարծում եմ՝ դրանց պատասխանները միանշանակ չեն մեր հասարակությունում»:

Այսինքն՝ ռուսերեն թարգմանած՝ այսպիսի ծամածռությունը կհնչի այսպես. իշխանությունները չեն կարող միաժամանակ ապահովել երկրի մեծությունը, անվտանգությունն ու բարեկեցությունը: Ինչ-որ բան պետք է զոհաբերել: Եվ հիմա կհասկանաք՝ ինչը: ԵՎ ՈՎ:

2024 թ. սկզբին Փաշինյանը «ոչ հանկարծակի» հայտարարեց Սահմանդրությունը փոխելու մասին, որպեսզի «երկիրն ավելի մրցունակ դառնա նոր աշխարհաքաղաքական և տարածաշրջանային պայմաններում»:

Բայց, չէ, ոչ ամբողջը: Մի քիչ: Օրինակ՝ հանել նախաբանից հղումը Անկախության հռչակագրին, որում հիշատակվում են Արցախը և Օսմանյան կայսրությունում Հայոց ցեղասպանությունը: Եվ վերջ: Բա ինչ: Չի լինի Մեծ Հայքը, փոխարենը կունենանք «բարեկեցություն» և վերոհիշյալ վերակացուների թփթփացնելը մեր ուսերին:

Տեսեք, թե ինչ է գրում «Товарищ генерал» տելեգրամյան ալիքի հեղինակը.

«Հարգելի Բենիամին Մաթևոսյանը վշտացած է, քանի որ մեզ սպասում է «ոչ թե պլեբիսցիտ նոր Սահմանադրություն ընդունելու նպատակով, այլ քվեարկություն Իլհամ Ալիևին Հայաստանի կառավարման մանդատ տալու համար»: Այդ համառոտ արտահայտության մեջ երկու անճշտություն կա: Առաջին՝ Ալիևը, ինչպես և Փաշինյանը, Ռ.Թ. Էրդողանի գործիքն է: Ես հիշեցնում եմ, թե ինչ էր ասում թուրք նախագահը Արցախի համար ճակատագրական Փարիզյան գագաթնաժողում: Բառացի. «Հայաստանը պետք է որոշի իրավաբանական հարցերը Ադրբեջանի հետ և անհապաղ ստորագրի խաղաղության համաձայնագիրը»: Նախ «մաքրել» փաստաթղթերը, հետո նոր խաղաղություն: Թուրքի այդ պահանջը հասկանալի էր դավադիրների համար:

Երկրորդ՝ Սահմանադրության ճակատագրի հանրաքվեն առանձնապես չի հետաքրքրում թուրքերին, նրանց համար մեկ է, թե ինչ կասի Հայաստանի ժողովուրդը: Հայաստանը յուրացնելու մանդատը Էրդողանին տվել են պետդեպարտամենտը և ՆԱՏՕ-ն, իսկ մնացած ամեն ինչը նրան չի հուզում: Բացի, թերևս, Ռուսաստանի ու Իրանի դիրքորոշումից, որոնց հետ Թուրքիան հաշվի է նստում Հարավային Կովկասում: Բայց Պրահայից և Արցախի՝ Փաշինյանի ապահոված կամավոր հանձնումից հետո Ռուսաստանն ու Իրանը սպասում են, թե ինչ կլինի այսուհետ: Կհաջողվի Փաշինյանի հանրաքվեն՝ լավ է թուրքերի համար: Չի ստացվի՝ նույնպես վատ չէ: Կա՛մ կգցեն Փաշինյանին, կա՛մ առհասարակ քվեարկության «սխալ» արդյունքը կօգտագործեն որպես ներխուժման առիթ:

Ուրեմն ի՞նչ է լինելու մեզ բոլորիս համար այդ չարաբաստիկ հանրաքվեն: Փաշինյանի կարծիքով՝ «դա այն կետն է, երբ մենք ոչ պետական ժողովրդից պետք է փոխակերպվենք պետական ժողովրդի»: Ժողովրդի փոխակերպում իրոք տեղի կունենա: Ներկայիս անմիատարր ժողովրդից, որ ապակողմնորոշված ու խաբված է իշխանությունից, մենք կվերածվենք հավաքական Փաշինյանի՝ Արցախին դավաճանած և Արցախից հրաժարված: Ընդ որում, դա վերաբերում է նաև նրանց, ովքեր չեն գնա քվեարկության: Իլհամ Ալիևի անվան հայկական սահմանադրական հանրաքվեն հավաքական դավաճանության համազգային երաշխավորություն է:

Դա հայ ազգային կոդի կորստյան հերթական քայլն է: «Պետական ժողովրդի» բարձրագույն արժեքը պետք է դառնա ամնեզիան, բարոյազրկումը և վերևի հրամանների հնազանդ կատարումը. «Թող էնտեղ իշխանւթյունը որոշի, ո՞ւր փախչենք, մեր ձեռքից ի՞նչ է գալիս»:

Կարծես ամեն ինչ հասկանալի է. դերերը բաշխված, դիմակները հատկացված, դերերը սովորած, հերթականությունը նշված. գործել պարտադիր ըստ հրամանների:

Բայց համարձակվում եմ հավատացնել ձեզ, որ այն շիրմայի ետևում մի գործող անձ էլ կա, որը նստած է ռեժիսորական բազմոցին և Twinings թեյ է խմում՝ մի քիչ կաթ խառնած: Նա թքած ունի զինանշանի առյուծների քանակության ու ջրի մակարդակի վրա, նախկին նախագահի քաղաքացիության ու խոսնակի եղբոր կնոջ վրա:

Բայց հենց նրա համար Հայաստանում չի պատրաստվում Հայաստանի հանքարդյունաբերության քարտեզը, և նա գիտի, որ լռությունը ոսկի է: Բոլոր իմաստներով: Առաժմ կապույտ բոցերի մեջ վառվում է Telegram-ի հայկական հատվածը:

Շարունակությունը հաջորդիվ…

Յակով Պավլով

Աղբյուրը՝ Eurasia Daily