ՀՀ ԳԱԱ Հ. Աճառյանի անվան լեզվի ինստիտուտի հրատարակչությունը էլեկտրոնային տարբերակով լույս է ընծայել ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող Արտակ Վարդանյանի «Դիտարկումներ մայրենիի շուրջ» գիտահանրամատչելի հոդվածների ժողովածուն:
Ինչպես գրքի նախաբանում նշում է ինստիտուտի տնօրեն, բանասիրական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Վիկտոր Կատվալյանը, Հայաստանի Հանրապետության գիտությունների ազգային ակադեմիայի Հ. Աճառյանի անվան լեզվի ինստիտուտը, գիտական գործունեությանը զուգահեռ, տասնամյակներ շարունակ ավանդաբար եւ հետեւողականորեն զբաղվում է նաեւ մայրենի լեզվի մաքրության, կանոնարկման եւ հարակից հարցերով: Ուստի այս աշխատանքը հաստատությունում ձեւավորված հին ավանդույթի շարունակման նոր դրսեւորում է: «Ճիշտ եւ սխալ», «Հանուն անաղարտ հայերենի» խորագրերի ներքո հեղինակը ներկայացնում է երկրանունների, տեղանունների, անձնանունների, դրանց տառադարձումների, տարբեր վիճահարույց բառաձեւերի ու եզրույթների վերաբերյալ իր նկատառումները: Գրքի խմբագիրն է ինստիտուտի առաջատար գիտաշխատող, բանասիրական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Գայանե Գեւորգյանը:
Իր նոր աշխատանքի հրատարակման առիթով զրուցում եմ հեղինակի՝ բանասիրական գիտությունների թեկնածու Արտակ Վարդանյանի հետ:
– Պարո՛ն Վարդանյան, երկար տարիներ դուք հանդես եք եկել նաեւ մայրենիի մաքրության եւ անաղարտության խնդիրներին նվիրված հոդվածներով: Այս գիրքը ձեր երկարամյա աշխատանքի հանրագումա՞րն է:
– Մեր հեռուստադիտողներից շատերը այսօր էլ կհիշեն Հայաստանի հանրային հեռուստաընկերությամբ տարիներ առաջ հեռարձակված «Մեր լեզուն, մեր խոսքը» սիրված հաղորդաշարը, որտեղ տարիներ շարունակ մայրենիի շուրջ իրենց մտորումներն ու անհանգստություններն էին ներկայացնում մեր ինստիտուտի առաջատար գիտաշխատողները: Այսօր էլ այդ կարեւոր գործը շարունակում ենք ինստիտուտի կայքում գործող «Մայրենի», «Կանոնարկում» խորագրերի ներքո հրապարակվող համանման բնույթի նյութերով: Իմ գիրքն էլ իր համեստ չափով լրացնում է այդ ուղղությամբ կատարվող աշխատանքը եւ մայրենիի վերաբերյալ հրատարակած իմ հոդվածների հանրագումարն է:
– Գիտական գործունեությանը զուգահեռ, երկար տարիներ դուք ղեկավարել եք Հայաստանի Հանրապետության նախագահի աշխատակազմի լեզվական ծառայությունների՝ արձանագրային բաժինը: Գրքում անդրադառնո՞ւմ եք պաշտոնական հայերենին առնչվող հարցերին:
– Անշուշտ: Գրքում անդրադարձներ կան հատկապես պաշտոնական հայոց լեզվի տարբեր խնդիրներին, նաեւ պաշտոնական հրապարակումներում հանդիպող տարածված սխալներին եւ երկձեւություններին: Իմ աշխատանքային երկարամյա փորձի ընձեռած հնարավորությունների սահմաններում անդրադարձել եմ նաեւ որոշ իրավաբանական, տնտեսագիտական, դիվանագիտական եզրույթների: Ընդհանուր առմամբ, գրքում զետեղված են իմ դիտարկումները, նաեւ խոհերն ու նկատառումները մայրենիի շուրջ, որոնք գիտահանրամատչելի հոդվածների տեսքով ժամանակին հրապարակվել են մեր մամուլում:
– Գիրքը նվիրել եք անվանի լեզվաբան Ռաֆայել Իշխանյանի հիշատակին: Նա ձեր դասախո՞սն է եղել:
– Երջանկահիշատակ Ռաֆայել Իշխանյանը իմ դասախոսը չի եղել, բայց ամենալայն եւ ամենաիսկական առումով եղել է իմ ուսուցիչը եւ լավ բարեկամը: Նաեւ նրա շնորհիվ եմ կարողացել երբեմնի երիտասարդ ճարտարագետս անցում կատարել տեխնիկական գիտությունների ոլորտից դեպի ինձ ավելի հոգեհարազատ հայագիտության ոլորտ, ուստի ինձ համար մեծ պատիվ է գիրքս մեր մեծագույն հայերենագետ-հայագետներից մեկի հիշատակին նվիրելը: Ռաֆայել Իշխանյանը նաեւ հայերենի դասական ուղղագրության ջատագով էր: Ես նույնպես ժամանակին այդ հարցի առնչությամբ հոդվածներով եմ հանդես եկել: Եթե խոստովանեմ, ես՝ որպես հայ մարդ, շատ կուզեի, որ 1922-ին՝ խորհրդային իշխանության «արշալույսին» մեզ պարտադրած չլինեին ներկա ուղղագրությունը, որի առնչությամբ տարիներ շարունակ մամուլում, հեռուստատեսությամբ եւ ձայնասփյուռով բուռն բանավեճեր ծավալվեցին ինչպես Հայաստանի անկախացմանը նախորդող, այնպես էլ հաջորդող տարիներին: Եվ հետաքրքիրն այն է, որ հարցն այդպես էլ չլուծվեց, եւ մեր լեզվին փաթաթված «ուղղագրական ռեֆորմը» շարունակում է ուղղագրական պատնեշով մեզնից բաժանել ինչպես մեր դասական եւ հոգեւոր գրականությունը, այնպես էլ սփյուռքահայ գրականությունն ու դպրությունը: Այս թեմայի վերաբերյալ իմ հոդվածներից մեկը կրում է «Արժանի լինենք մեսրոպյան լույսին» խորագիրը եւ զետեղված է գրքում:
– Առավելապես ո՞ւմ է ուղղված ձեր գիրքը:
– Կարծում եմ՝ գիրքը կարող է օգտակար լինել ինչպես հայոց լեզվի մասնագետներին, ուսանողներին, ուսուցիչներին, պետական ծառայողներին, այնպես էլ մայրենիի հիմնահարցերը կարեւորող ընթերցողներին:
– Պարո՛ն Վարդանյան, շնորհակալություն զրույցի համար եւ բարի երթ ձեր նոր գրքին:
«Առավոտ» օրաթերթ
