2001 թվականից պեղվող Ագարակ հնավայրը մասնագետները ֆենոմենալ են անվանում․ այստեղ պեղվել է ուրարտական ժամանակների ժայռափոր դամբարան, որն իր ձևով միակն է ժամանակակից Հայաստանի տարածքում։ Sputnik Արմենիան փորձել է համառոտ ներկայացնել հնավայրի բացառիկությունը։
Երևան-Գյումրի ճանապարհի ձախ կողմում՝ Աշտարակից մի քանի կմ հեռավորության վրա, մի հսկա քարաժայռային հարթակ կա՝ կենդանանման քարե ելուստներով։ Ու, հնարավոր է` մի հարյուր անգամ անցել եք այդ տեղանքով՝ չմտածելով, որ նմանը չունեցող հնավայրի կողքով եք անցնում։ Այն, ի դեպ, ճանապարհի երկու կողմերում է։ Դեռ խորհրդային տարիներին կառուցված ճանապարհը կիսել է հազարամյա բնակատեղին։
Ագարակ հնավայրը կիսող ճանապարհը
Ագարակի հնավայրը հայտնաբերվել է պատահաբար, մոտ 24 տարի առաջ։ Պեղումները նախաձեռնող հնագիտական խումբն էլ պատկերացում չուներ, թե ինչ ծավալների ու կարևորության հնավայրի հետ գործ ունի։ Հնագիտական արշավախմբի ղեկավար, պ․գ․դ․ Պավել Ավետիսյանը խոստովանում է՝ այնքան անհավանական էին թվում նման ծավալները, որ սկզբնական շրջանում զգուշորեն էր բարձրաձայնում իր կասկածների մասին՝ ամբողջ քարահարթակը մարդու կողմից է մշակված։ 2001 թվականից ՀՀ ԳԱԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտը սկսեց պեղումներ իրականացնել։ Նույն թվականին կառավարության որոշմամբ հնավայրին տրվեց արգելոց-թանգարանի կարգավիճակ:
Ագարակ հնավայրը վերևից
Պարզվեց, որ Ք․Ա․ 4-րդ հազարամյակում, միգուցե դրանից էլ վաղ, այս ամբողջ ժայռակոփ տարածքը եղել է ծիսապաշտամունքային, սրբազան արարողությունների վայր։
«Ագարակը բացառիկ, ֆենոմենալ հնավայր է․ նման ծավալների ու վաղեմության ծիսական լանդշաֆտների օրինակներ ամբողջ Փոքր Ասիայում չկան։ Անգամ խեթական օրինակներ կան, որոնք առնվազն հազար տարով հետո են Ագարակից»,- ասում է Ավետիսյանը։
Պավել Ավետիսյանը
«Ագարակ» պատմամշակութային արգելոցի տարածքը սահմանվել է 118,2 հեկտար, սակայն թե որքան է իրական հնավայրի տարածքը, մինչև հիմա՝ երկու տասնամյակ անց էլ, հնագետները մոտավոր պատկերացումներ ունեն։
Պատմահնագիտական հուշարձան-դասագիրք․ մասնագետներից շատերն այսպես են բնորոշում տարբեր ժամանակաշրջաններ ու շերտեր ընդգրկող վայրը՝ վաղ բրոնզեդարյան, ուրարտական, միջնադարյան և այլն։ Պավել Ավետիսյանի խոսքով՝ Ագարակի բացառիկություններից մեկն էլ այն է, որ ի տարբերություն այլ վայրերի այստեղ շերտերը բավականին լավ ու մեծ ծավալի են պահպանված։
Ագարակ հնավայրը
Ագարակ հնավայրը
Ագարակ հնավայրը
Ագարակ հնավայրը
Ագարակ հնավայրը
