Միավորել պետական ֆինանսավորում ստացող բուհերը և գիտական ինստիտուտների հետ միասին տեղափոխել Երևանից դուրս. այս գաղափարն է «Ակադեմիական քաղաք» ծրագրի հայեցակարգի հիմքում:
«Ոչ մի հղում վիճակագրական տվյալների, միջազգային փորձի, ֆինանսական ծախսերի: Նախագիծը մի քանի հարյուր միլիոն դոլար է արժենալու: Այսպիսի լուրջ բյուջետային ծախսը չի կարող հիմնավորվել մի քանի տողով»; «Ծրագիրը լավ մտածված ու մշակված չէ։ Այն ավելի շատ պոպուլիստական է, քան իրատեսական»; «Մասշտաբային անհիմն նախագիծ: Դատարկ ցանկություն: Նույն «երազներով» մասնավորեցին հազար ու մի որլորտային կառույցներ՝ հանուն երազանքի»; «Առհասարակ «Ակադեմիական քաղաքի» նախագիծը հիմնավորված չէ ոչ մի կերպ: Կրթության որակը պայմանավորված չէ տարածքով»; «Հանկարծ չարժանանա ավագ դպրոցների ճակատագրին, ի՞նչ էր նախատեսվում, ինչ ստացանք». սրանք մեջբերումներ են հայեցակարգի հանրային քննարկման ընթացքում ներկայացված մտահոգություններից:
Իսկապե՞ս մրցունակ բուհեր ունենալու համար պարտադիր նախապայման է ակադեմիական քաղաք հիմնելը: Որքանո՞վ է իրատեսական ներկայացված հայեցակարգը: Ակադեմիական քաղաքին առնչվող այս և այլ հարցերի մասին է «Անկախը» զրուցել կրթության փորձագետ Սերոբ Խաչատրյանի հետ:
-Պարոն Խաչատրյան, Ակադեմիական քաղաքի հայեցակարգը կարդալիս մոռանում ենք որ Հայաստանի մասին է, տպավորություն է, որ զարգացած տնտեսությամբ և ֆինանսական խնդիր չունեցող որևէ երկրում մշակված հայեցակարգ է: Որքանո՞վ է իրատեսական այն՝ հատկապես հաշվի առնելով իրագործման սահմանված ժամկետները:
-Սկզբնական շրջանում, երբ աշխատում էի կրթության ոլորտում, ես էլ էի հավատում այդպիսի ամբիցիոզ, աննախադեպ ծրագրերին: Բայց հետո, երբ Հայաստանում մի քանի այդպիսի ծրագրեր իրականացվեցին, ես հասկացա, որ դա անիմաստ բան է: Այսինքն՝ Հայաստանը չի կարող զարգանալ այդպիսի գրանդիոզ ծրագրերի միջոցով, որովհետև նման ծրագրերը պահանջում են հսկայական ֆինանսական հնարավորություններ, տնտեսական բարձր զարգացվածություն և այլն:
Ուստի ճիշտ կլիներ, որ նման ծրագրերի փոխարեն փորձեինք լուծել փոքր, բայց կարևոր խնդիրները: Օրինակ՝ ես առաջինը կլուծեի ուսանողների հաճախելիության խնդիրը: Մենք այսօր լրջագույն խնդիր ունենք այդ առումով: Բայց չեմ հանդիպել, որ որևէ պաշտոնյա այդ մասին խոսի: Այսինքն մենք այս պարզ, բայց կարևոր խնդիրները չենք լուծում, բայց փոխարենը մի գործ ենք բռնում, որը մեր «գլխից մի հազարապատիկ մեծ է»: Այնպես չէ, որ հայտնվել են դոնորներ, որոնք պատրաստ են օգնել:
Այս ծրագիրն ինձ համար անիմաստ է: Այդ ակադեմիական քաղաքը մենք հիմա էլ ունենք Երևանի կենտրոնում: Պատահական չէ, որ մետրոյի կայարանը կոչվել է «Երիտասարդական», քանի որ դրա շուրջը հավաքված են Հայաստանի բուհերի և ակադեմիական ինստիտուտների մեծ մասը: Այսինքն՝ քաղաքի կենտրոնում արդեն կա ակադեմիական քաղաք:
Իմ կարծիքով այստեղ մի քանի այլ խնդիր են փորձում լուծել: Առաջին և գլխավոր խնդիրը՝ փորձ է արվում քաղաքի կենտրոնը բեռնաթափել: Երկրորդը, որ շատ խորքային խնդիր է և միայն Հայաստանին չէ բնորոշ, կապված է կապիտալիզմի հետ: Կապիտալիզմի պայմաններում բիզնեսը սկսում է այն ոլորտներին, որոնք, այսպես ասած, փող բերող չեն, դուրս մղել քաղաքի կենտրոնից:
Իմ կարծիքով՝ այս ծրագրի իրագործմամբ նշված երկու խնդիրները կլուծենք:
Եթե հայեցակարգի տրամաբանությամբ առաջնորդվենք, ԵՊՀ-ն և ԵՊԲՀ-ն, որոնք Երևանից չեն տեղափոխվելու, այլևս չեն զարգանալու, քանի որ միակ հնարավոր զարգացումը ակադեմիական քաղաքում է լինելու: Ասում են՝ ակադեմիական քաղաքը միայն շենքեր չեն, ուրիշ բաներ էլ պետք է լինեն: Եթե միայն շենքեր չեն, ինչո՞ւ եք ԵՊՀ-ն և ԵՊԲՀ-ն դուրս թողնում, իրենց էլ տարեք, որ զարգանան:
-Հայեցակարգով բուհերի միավորման արդյունքում ունենալու ենք 8 բուհ պետական ֆինանսավորմամբ: Նախատեսվում է, որ մինչև 2030-ը մեր բուհերից 4-ը լինելու են աշխարհի լավագույն բուհերի 500-յակում: Ինչպե՞ս է դա հնարավոր միավորմանը հաջորդող այդքան կարճ ժամանակահատվածում:
-Դա իրատեսական կլինի, եթե հայտնվեն ինչ-որ մեծահարուստներ, որոնք այդ բուհերում միլիարդների ներդրումներ անեն, որ մենք կարողանանք դրսից բերել հանճարեղ դասախոսների, անգամ Նոբելյան մրցանակակիրների, որպեսզի այդ բուհերը կարողանան ռեյտինգ հավաքել, բերենք հեղինակավոր գիտնականների, որոնք աշխարհի լավագույն հանդեսներում են տպագրվում, բերենք միջազգային ուսանողների: Այո, եթե միլիարդներ ներդրվեն, հնարավոր է դա անել: Բայց ես չգիտեմ՝ ո՞վ է այդ բարեգործը, որ Հայաստանի բուհերում միլիարդներ է ներդնելու: Այս ծրագրի համաձայն՝ դասախոսների աշխատավարձը կրկնապատկվելու է: Դա նշանակում է, որ հիմնականում դառնալու է 300-400 հազար դրամ, որը բացարձակապես մրցունակ աշխատավարձ չէ: Այդ բարձրացումն էլ տեղի է ունենալու աշխատողների կրճատումների հաշվին: Երբ բուհերը միավորվեն, աշխատողների մեկ երրորդը դուրս կմնա, դրա հաշվին էլ կկրկնապատկեն մյուսների աշխատավարձը:
Վերջին տվյալներով աշխարհի լավագույն բուհերի հազարյակում անգամ որևէ հայկական բուհ չկա: Թե դասախոսների աշխատավարձը կրկնապատկելով ինչպե՞ս է 4 բուհ ընդգրկվելու լավագույն 500-յակում, հասկանալի չէ:
-Պարոն Խաչատրյան, միավորումը նաև վերափոխումներ, որոշակի անցումային շրջան է ենթադրում: Միանշանակ չէ, որ միավորումից 2-3 տարի անց արդեն դրական արդյունք կունենանք:
-Այս տարիների ընթացքում բազմաթիվ նման դեպքեր են եղել, ժամանակին Պոլիտեխնիկն ու Ճարտարապետաշինարարականը, արվեստի բուհերն էին միավորում ու բաժանում: Չեմ կարծում, որ միավորված ժամանակ ավելի լավ արդյունք էին տալիս, քան հիմա: Կամ ասում են՝ եկեք ցրենք, զրոյից սարքենք: Նման օրինակ չեմ հիշում, որ մի բան ցրել ու զրոյից են սարքել, լավ է աշխատել, կամ միավորել են, լավ է աշխատել: Որովհետև համալսարանների հետ շատ զգույշ պետք է լինել: Միավորումը բազմաթիվ խնդիրներ կարող է առաջացնել: Օրինակ՝ մրցակցություն է առաջանալու, թե նույնանուն ամբիոնի վարիչն ով պետք է դառնա: Բազմաթիվ միջանձնային խնդիրներ են ի հայտ գալու, որոնք գուցե այդ նոր միավորված բուհերին ավելի լուրջ խնդիրների առաջ են կանգնեցնելու, քան նրանք այսօր ունեն:
-Հայեցակարգից տպավորություն է, որ կանգուն կառույցներ պետք է քնադենք և այդ քարերով մի նոր կառույց ստանանք՝ պրպտելով, թե որ քարը որտեղ ծառայեցնենք: Այդ պարագայում բնականաբար, կորուստները բացառված չեն: Ձեր կարծիքով՝ ի՞նչ կորուստներ են հնարավոր այս միավորումների արդյունքում:
- Ես ռիսկ եմ տեսնում, որ ուսանողների բացակայությունները կարող են մեծանալ: Ներկայում ուսանողներն աշխատում և սովորում են Երևանի կենտրոնում, և քիչ, թե շատ կարողանում են համատեղել ուսումն աշխատանքի հետ: Եթե նրանք էլի կենտրոնում են աշխատելու, բայց ուսումը լինելու է 17-րդ թաղամասում կամ Աշտարակում, այդ դեպքում ես ռիսկ եմ տեսնում,որ բացակայություններն ավելի կշատանան: Նույն խնդիրը լինելու է դասախոսների հետ կապված: Հիմա բուհերը, պետական հիմնարկները, շատ բիզնեսներ քաղաքի կենտրոնում են, մարդիկ 10-15 րոպեում կարողանում են ոտքով հասնել բուհեր, դաս վարել, հետ գնալ: Ակադեմիական քաղաքի պարագայում շատ մասնագետներ չեն համաձայնի մի քանի ժամի համար այդքան ճանապարհ անցնել և ճանապարհի վրա այդքան ժամանակ կորցնել:
Մի այլ խնդիր՝ Երևանի կենտրոնում է Ազգային գրադարանը: Այդ գրադարա՞նն էլ ենք տեղափոխելու ակադեմիական քաղաք: Եթե ոչ, ապա քաղաքի կենտրոնում, որտեղ գրեթե ուսանող չի մնում, ո՞ւմն է ծառայելու այդ գրադարանը:
Կա նաև դպրոցների խնդիրը: Այսօր ԵՊՀ ուսանողները հարակից դպրոցներ պրակտիկայի են գնում, հետո արագ վերադառնում դասի: Ակադեմիական քաղաքում այդ հարցն ինչպե՞ս է կարգավորվելու, համալսարանի ենթակայությամբ ավագ դպրոցում պրակտիկան սահմանափակելն այդքան էլ ճիշտ չէ: Բազմաթիվ բարդություններ են առաջանալու:
Ասեմ, որ որևէ ապացույց չկա, որ քաղաքի կենտրոնում հնարավոր չէ ունենալ լավ համալսարաններ: Աշխարհում բազմաթիվ նման օրինակներ ունենք, օրինակ՝ Նյու Յորքի համալսարանն այդ քաղաքի կենտրոնում է, Կալիֆոռնիայի համալսարանը Բևեռլի Հիլսի մոտ է: Կարելի է քաղաքի ներսում էլ այդ ակադեմիական քաղաքը ստանալ:
Ես կարծում եմ, այն նույն դրական բաները, որ ուզում են անել, կարող են հենց հիմա գործող բուհերում և գործող շենքերում անել:
