Խոսք ըներցողի
Արկածային գրականության մասին խոսք բացվելիս ես առաջինը հիշում եմ ծնունդով Մեղրեցի Ներսես Խառատյանի վեպերը: Վերջին կարդացածս ՛՛Անհայտը՛՛ (՛՛ՎՄՎ Պրինտ՛՛ հրատ, 2022թ) վեպն է, որի թեման հասարակական հնչեղություն ունեցող հանցագործության բացահայյտումն է: Հոգեվերլուծական և մարդկային նուրբ փոխհարաբերությունների նկարագրության իմաստեվ այս գիրքը շատ նման է արմատներով իմ համագյուղացի (Շնող) Լուսինե Խառատյանի ՛՛Սիրիավեպ՛՛ (՛՛Գրանիշ՛՛ հրատ 2022թ) գրքին, որ ստեղծվել է ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության՛՛Աջակցություն ստողծագործողներին և հետազոտողներին դրամաշնորհային ծրագրի շրջանակներում՛՛ : Իմիջիայլոց գիտեմ, որ հեղինակների ազգանվան զուգադիպումը զուտ պատահականություն է, բայց փոխարենը ընթերցողին շատ բան կհուշի, եթե ասեմ, որ Լուսինե Խառատյանը դուստրն է կարճատև, բայց բեղուն կյանք ապրած Զավեն Խառատյանի և նրա ազգանունը սիրով ժառանգած ազգագրագետ, բարձրարժեք պատմագիտական և հրապարակախոսական գրքերի հեղինակ Հրանուշ Խառատյան-Առաքելյանին:
... Հենց սկզբից ասեմ, որ , երբ ավարտեցի ՛՛,Սիրիավեպ՛՛-ի ընթերցումը հասկացա, որ ամենևին էլ պատահական չի եղել, որ այդ գրքի միջազգային մրցութում հաղթելու մասին ՛՛Ժողովուրդ՛՛ օրաթերթի հրապարակումը ընթերցելից ՛՛Սիրիավեպ՛՛-ը կարդացել էի ՛՛Սիրավեպ՛՛: Գրքում սերը շատ է, շատ է մարդկային փոխհարաբերությունից ծնվող սիրուց մինչև փորձություններին դիմացող հայրենասիրություն, մինչև անմնացորդ պատասխանատվություն հայի ճակատագրի հանդեպ, մինչև սփյուռքի մեր հայրենակիցների և հայ տեսակի նկատմամբ փոխադարձ սերը:
... Հայաստանի երեք կին հետազոտողներ հայտնվում են նախապատերազմական Սիրիայում, հանդիպումներ ու զրույցներ ունենում ամենատարբեր մարդկանց հետ Դամասկոսում, Հալեպում, Ղամշլիում Քեսապում...
Ո՞վ է Բահան, որ հենց օդանավակայանում կդիմավորի Շուշանին, Էաթերին, Աստղիկին:
Աբու Հակոբը հայ է, որ ապրում է Մնաալուլայում, ո՞րն է նրա դերակատարությունը: Այս հարցերի պատասխանը որոնելւս ընթերցողը հեղինակի հետ Դամասկոսից հասնում է Հալեպ։ Այստեղ ասելիք ու անելիք ունեն տիկին Վարդին և դոկտոր Վարդանը:
-Ուզու՞մ էիք չէ, դաշնակների հետ հանդիպել,- հայտարարեց դոկտոր Վարդանը: Հարցականները գնալով շատանում են, պատասխանները դառնում զգուշավոր:
Զամշլին կարմիր սահմանային գոտի է,- փաստաթղթերը պիտի ստուգվեն:
Կանանց հրամայված է լուռ մնալ: Ղամշլին պատմալան Մծբինն է, ավելի խիստ հսկողության տակ է, քան Հալեպն ու Դամասկոսը, այն սահմանային գոտի է Թուրքիայի և Իրանի հետ:
Ո՞վ է Էրատոն: Կանայք գիտեն, որ նա Արտաշեսյանների վերջին թագուհին է: Խորհրդավոր սիզամարգերի մասին մտածելով ընթերցողը հասնում է ՛՛,Հ + Ա՛՛ ծածկագրին, որի համասարության նշանի դիմց հարցական նշան է փորագրում Աիշան, կարծես փորձելով ամրագրել իր կարևոր դերակատարությունը վեպում: Հետո Քեսապ: Աղջիկները պիտի վերադառնան Հայաստան: Պիտի վերադառնան տագնապած սրտով, քանզի հաըտնվել են Սիրիայի հատուկ ծառայությունների ուշադրության կենտրոնում: Վերջաբան, թե (Չ) վերջաբան: Կհաջողվի աղջիկներին` Շուշանին, Էսթերին, Աստղիկին դուրս գալ այս բարդ իրավիճակից: Նա`ո՞վ է այժմ մեկնում Լիբանան, ինչու՞:
... Աստղիկը և Շուշանը ամեն ինչ պատմում են մեր ԱԱԾ-ին :
Այդ ամենի մասին է այս գիրքը, որ թեև որոկվում է արկածային, ինձ թվաց, որ շատ մոտ է իրապատմանը։ Կասեի, որ այն այդ երկուսի սահմանագծին է:
... Եվ հիմա, երբ ամենևին էլ խաղաղ չէ Հայոց մեծ տունը, արժե որ ամեն հայ կարդա նաև այս գիրքը ու ամեն օր գլուխը բարձին դնելուց առաջ խորհի պատմությունից դասեր առնելու իր պատրաստակամության մասին, համոզված լինելով, որ ժողովրդի մեջ սևեր և սպիտակներ չկան, հերոսները-դավաճան, դավաճան դասալիքները հերոս չեն կարգվում: Ամենաբարձր նիշով կյանքում , նաև քաղաքականության մեջ պիտի ճշմարտությունը գնահատվի :
Վաղարշակ Ղորխմազյան
