Չնայած հայրենազրկմանը և ունեզրկմանը՝ Արցախի Շահումյանի շրջանի բնակիչ, 51-ամյա Կարինե Սողոմոնյանը չի զղջում, որ ժամանակին Քարվաճառում է հաստատվել ու իր ներդրումն է ունեցել շրջանում մշակույթի զարգացման, երեխաների մշակութային դաստիարակության գործում: Ասում է՝ այնտեղ իր քրտնաջան աշխատանքով արդյունքի է հասել, եղել է գնահատված, տեսել է իր աշխատանքի արդյունքները, ինչն ամենամեծ ոգևորությունն է եղել:
«Քույրս Քարվաճառում էր հաստատվել 2003-ին: Մշակույթի կենտրոնի տնօրենն էր: Ինձ 2010-ին հրավիրեց որպես պարուսույց աշխատելու: Ես էլ 2011-ի հունվարից Երևանից Քարվաճառ տեղափոխվեցի»,- պատմում է նա՝ հավելելով, որ այնտեղ ապրելու 9 տարիների ընթացքում այդպես էլ իր սեփական բնակարանը չի ունեցել, ապրել է քրոջ տանը: «2020-ին նոր տներ էին կառուցում, որպես մասնագետի ինձ էլ պետք է տուն հատկացնեին: Բայց պատերազմը վրա հասավ»,- հիշում է նա:
Խոսելով Քարվաճառում պարի համույթը կայացնելու դժվարությունների մասին՝ Սողոմոնյանն ասում է, որ պարի խմբակը սկսել է 4 աշակերտով, հետո դարձել են 6-ը:
«Ինձ ասացին, որ մայիսի 9-ին իմ համույթը պետք է ելույթ ունենա և քոչարի պարի: Սկսեցի աշխատել: Մայիսի 9-ին իմ սաները քոչարի պարեցին, բոլորը շատ հավանեցին: Ու այդտեղից սկսվեց իմ ստեղծագործական ուղին»,- ասում է նա: Սաների թիվն աստիճանաբար ավելացել է, ունեցել է 2-3 խումբ՝ ըստ տարիքային խմբերի: Ասում է՝ սկզբնական տարիներին անգամ տարազ չունեին, ելույթների ժամանակ սև հագուստ էին հագնում երեխաները՝ վրայից միանման ժիլետներ:
«Մշակույթի նախարարությունը մեզ տարազներ հատկացրեց: Հնամաշ էին, բայց գոնե բեմական հագուստ էին: Առանց հագուստի պարը չի երևում»,- ասում է նա: Դժվարություններ է ունեցել նաև երաժշտություն ձեռք բերելիս: Հիշում է՝ մինչև ինտերնետ ունենալը սրանից-նրանից խնդրում էր, որ ունեցած երաժշտական սկավառակներն իրեն տան:
«Դժվար էր նաև աշակերտների հետ: Հատկապես տղաներն ամաչում էին պարել: Հրաժարվում էին կիպ հագուստ հագնել: Սկզբնական շրջանում անգամ ամաչում էին բեմ դուրս գալ: Բացատրական աշխատանքներ էի տանում թե երեխաների, թե ծնողների հետ»,- ասում է Սողոմոնյանը՝ հավելելով, որ տարիների ընթացքում ամեն դժվարություն էլ կարողացել է հաղթահարել և անգամ ունեցել է աշակերտ, որը խմբակի շրջանակներում ստացած գիտելիքներով ու հմտություններով ընդունվել է Ստեփանակերտի Շառլ Ազնավուրի անվան պարարվեստի ուսումնարան:
«Սովորաբար պար բերամդրելիս դասականը չեն սովորեցնում: Բայց ես ամեն ինչ սովորեցնում էի՝ դասական պարեր, ժամանակակից, ազգագրական: Այնպես էի անում, որ երեխաները չհոգնեն և տարբեր ուղղությամբ զարգանան»,- ասում է նա՝ հավելելով, որ տարբեր մրցույթներ են մասնակցել ու արժանացել պատվոգրերի:
«Եվ նռան, և մեղրի, և բերքի փառատոններին ենք մասնակցել: Ամեն տարի հունվարի 28-ին համերգով ենք հանդես եկել Եղեգնուտի զինավանում, իսկ սեպտեմբերի 2-ին՝ Արցախի անկախության օրը, Քարվաճառի մշակույթի տանն ենք ելույթ ունեցել: Միշտ օգոստոսից վերսկսում էինք դասերը, որ հասցնենք պատրաստվել համերգին»,- ասում է նա:
«2019-ին Բակո Սահակյանի կողմից պարգևատրվել եմ երախտագիտության մեդալով մշակույթի զարգացման գործում իմ ներդրումն ունենալու համար»,- ասում է նա:
Ափսոսանքով է հիշում՝ պատերազմից առաջ Քարվաճառի մշակույթի տունը վերանորոգվել էր, ուներ նոր ու հարմարավետ բեմ և դահլիճ: Բայց այդպես էլ չհասցրեցին վերանորոգված դահլիճում համերգ տալ. կորոնավիրուսն, ապա պատերազմը խանգարեցին:
«Իմ պարի երեխեքն ուրիշ էին իրենց քայլվածքով, կեցվածքով, վարքով: Ես նաև էթիկա էի սովորեցնում, երազում էի Օպերայի և բալետի ազգային թատրոն բերել սաներիս: Ափսոս, չստացվեց: Ինքս աղջիկ չունեմ, մի տղա ունեմ: Իրենց հետ որպես իմ աղջիկների եմ վարվել: Հունիսին ճամբար էի կազմակերպում, պարից բացի նաև աերոբիկայով էինք զբաղվում: Ուսումնական տարին ամփոփում էինք էքսկուրսիայով բնության գրկում»,- ասում է նա:
Խոսելով պատերազմի մասին՝ Սողոմոնյանն ասում է, որ այն գոնե իր համար անսպասելի էր: «Այդ առավոտյան քնած էինք դեռ, երբ հարևանը դուռը ծեծեց և ասաց, որ պատերազմ է սկսվել: Քրոջս տղան արագ հագնվեց և զինկոմիսարիատ գնաց: Մենք ապաստարան տեղափոխվեցինք, որը մշակույթի տան նկուղում էր: Բայց հենց առաջին օրը պատերազմի շունչը զգացինք: Այդ նույն օրն էլ մի «ուրալ»-ով դուրս ենք եկել՝ մտածելով, որ մի քանի օրից կհանդարտվի ու կվերադառնանք: Բայց այլևս վերադառնալ չկարողացանք: Քարվաճառը վերջին անգամ տեսել եմ սեպտեմբերի 27-ին»,- ասում է նա:
Խոսելով պարտության մասին՝ ասում է՝ այն սպասելի չէր: Վստահեցնում է՝ տեղի ունեցածի վերաբերյալ իր դիրքորոշումն ունի, սակայն բարձրաձայնել չի ցանկանում՝ մեկ անգամ չէ, որ բանավեճերի մեջ է ներքաշվել իր տեսակետի պատճառով:
Վստահ է՝ կգա օրը, երբ Քարվաճառն ու մնացյալ կորսված տարածքները կրկին հայկական են լինելու: «Այնտեղ ամեն քարը հայկական է, ամեն քարը խաչքար է: Արցախը միշտ եղել է ու կլինի հայկական: Վերջը լավ է լինելու, իսկ թե ինչպես, չգիտեմ, պազարպես հավատում եմ: Հավատում եմ հայ ազգին ու իմ հայ զինվորին, մենք կանք ու միշտ լինելու ենք,- ասում է նա: -Պատմություն է ցույց տալիս, որ ինչ էլ եղել է, մենք էլի ոտքի ենք կանգնել, վկան 1915-ն է: Հավատում եմ, որ էլի ոտքի կկանգնենք»:
