Մեր ընտանիքի համար Հայրենական պատերազմը հայրս է Ռաֆայել Իշխանյանը, որ միշտ պատմում էր՝ պատերազմի սկիզբը, գերությունը, ապա կրկին ճակատը, Չեխոսլովակիա, Ավստրիա, հաղթանակը։ Իր բազմաթիվ պատմություններից պատմվածնքերի մի շարք է գրել, որոնցից խնդրեմ, այս մեկը հաղթանակի տարեդարձի առթիվ, որ կարծես համահունչ է այս դժվար օրերին.
ՀԱՑԸ
Ելղովանցի Գեւորգն ու ես երկու հայ էինք գերիների այդ փոքր ճամբարում: Մյուսները ռուսներ էին ու թաթարներ: Գեւորգի փորի վերքից թարախ էր գալիս, իմ էլ ազդրի վերքը չէր փակվում եւ ուժեղ կաղում էի: Բայց դա չէր էականը, այլ այն, որ սոված էինք, սոսկալի, ամեն օր, ամեն րոպե: Առավոտները բոլորիս տանում էին դաշտային աշխատանքի: Ճանապարհն ավազուտների միջով էր անցնում, ինքն էլ ավազ էր: Ամեն օր մեզնից վաղ այդ ճանապարհով ուրիշ ինչ-որ մարդիկ էին անցած լինում, եւ ավազի մեջ գտնում էինք նրանց կերած տանձի ու խնձորի մնացորդները: Այդպիսի ամեն մի մնացորդ տեսնելիս՝ մի տասը ձեռք էր խրվում ավազի մեջ, մեկս մյուսից պռճոկելով խլխլում էինք եւ ձեռքներս ընկածը ավազախառը բերաններս տանում: Ու ամեն օր այդպես:
Չորս կողմից գերմանացի զինվորներ էին ուղեկցում: Մի անգամ էլ հետեւից եկող զինվորը տեսնելով՝ ինչպես ենք իրար ձեռքից խլխլում մրգի մնացորդները՝ Գեւորգին կանչեց:
Գեւորգը վերջից էր քայլում, գուցե դրա համար նրան կանչեց, մոտ էր իրեն: Կամ գուցե նկատել էր, որ Գեւորգի ձեռքը բան չի ընկնում:
Գերմանացին իր պայուսակից հաց հանեց, դանակ, մի շերտիկ կտրեց: Ապա՝ տուփով կարագը հանեց, մի քիչ քսեց հացի վրա: Հետո էլ շաքարավազի տուփը հանեց ու քիչ ցանեց կարագի վրա: Եվ հացը տվեց Գեւորգին՝ հասկացնելով, որ իր կողքով քայլի եւ ուտի՝ թե չէ կխլեն:
«Այ բախտ,- մտածեցի, ինչո՞ւ ինձ չտվեց» ու պատկերացրի՝ եթե ինձ տված լիներ այդ կարագ-հացը, ինչպես մի ակնթարթում բերանս կտանեի, կուլ կտայի: Բայց Գեւորգն այդպես չարեց: Անունս տվեց: Ետ ընկա, հավասարվեցի իրեն: Ինքը քայլելով՝ հացը զգուշորեն կիսեց: Աչքս վրան էր. նկատեցի, որ իմ կողմի կտորը մի քիչ փոքր ստացվեց: «Ափսոս»,- մտածեցի:
Գևորգը նայեց երկու կտորներին եւ մյուս ձեռքի ավելի մեծ կտորը մեկնեց ինձ:
