Որպես մեկ ամբողջություն դիտարկել սննդային շղթան արտադրությունից մինչև սպառում, կանոնակարգել պարարտանյութերի, թունաքիմիկատների, սննդային և կենսաբանական ակտիվ հավելումների գործածությունը, նվազագույնի հասցնել սննդային գործոնով պայմանավորված հիվանդությունների ռիսկը, կատարելագործել ոլորտի օրենսդրությունը, հզորացնել լաբորատոր և գիտական կարողությունները, նպաստել տեղական արտադրանքի մրցունակության բարձրացմանը ․ սրանք դրույթներ են ՀՀ սննդամթերքի անվտանգության համակարգի զարգացման ռազմավարությունից, օրը վերջերս հանրային քննարկման էր ներկայացվել։
Ըստ հեղինակների՝ ռազմավարությունն ուղղված է սննդամթերքի անվտանգությունն ապահովող համակարգի կատարելագործմանը, որը կնպաստի Հայաստանի Հանրապետությունում սննդամթերքի անվտանգության բարելավմանը, ինչպես նաև տեղական արտադրության սննդամթերքի մրցունակության բարձրացմանը՝ արտաքին և ներքին շուկաներում:
Սննդամթերքի անվտանգությունն ազգային անվտանգության բաղադրիչ է։ Հետևաբար այդ ոլորտի զարգացման ռազմավարությունը կարևորագույն փաստաթղթերից է։ «Անկախը» զրուցել է «Իրազեկ և պաշտպանված սպառող» ՀԿ նախագահ Բաբկեն Պիպոյանի հետ՝ պարզելու, թե որքանով է փաստաթուղթը իրատեսական, ինչ դրական և բացասական կողմեր ունի այն։
-Պարոն Պիպոյան, ինչպե՞ս եք գնահատում փաստաթուղթը, որքանով է այն իրատեսական։
-Բարդ հարց եք տալիս։ Մենք պետք է հասկանանք՝ իրատեսականությունը դիտարկում ենք մեր ռեալ իրավիճակի տեսանկյունից, թե իրավակիրառ պրակտիկայի հնարավորություններից ելնելով։ Եթե նայենք նախկինում եղած ռազմավարությունները, որոնք ունեցել ենք սննդամթերքի անվտանգության ոլորտում, կտեսնենք, որ այդ ռազմավարությունների մեջ ևս մենք շատ ընդլայնված ու մանրամասն, որոշ դեպքերում նաև միջազգային խորհրդատուների ներգրավվածությամբ գրել ենք այնպիսի բաներ, որոնք կարող էին կյանքի կոչվել։ Ավելին, եղել են դեպքեր, որ այդ ուղղությունը կառավարության համար տարվա կտրվածքով եղել է սահմանված որպես գերակա շահ։ Այդուհանդերձ, անգամ այդ պարագայում, ռազմավարությունից բխող դրույթները կյանքի չեն կոչվել։
Հիմա թղթի վրա ունենք ռազմավարություն։ Բայց իրավակիրառ պրակտիկայում արդյոք այդ ամենը կունենա՞նք, քաղաքական կամք կցուցաբերվի՞, թե՞ էլի կունենանք թղթի վրա մնացած ինչ-որ բան, չեմ կարող գնահատական տալ։
Դեռ 2011-2012թթ․ քննարկվում էր ՀԱՍՊ համակարգի ներդրման հարցը (որակի կառավարման համակարգ), մինչև 2013թ․ ինչ-որ ուղղությունների համար ունեինք վերջնաժամկետ, հետո վերջնաժամետը դարձավ 2015, ապա 2017, 2020, հետո 2022, իսկ հիմա որպես վերջնաժամկետ է սահմանվում 2028թ․։
Նույն տրամաբանությամբ սա էլ կարող ենք գրել և չանել։ Իրատեսականությունն այս տեսանկյունից պետք է գնահատենք։ Արդյոք կարո՞ղ ենք անել։ Ես պնդում եմ, որ կարող ենք անել, հնարավոր է։ Իսկ կանե՞նք, թե՞ ոչ։ Հաշվի առնելով մեր ունեցած դառը փորձը՝ չեմ կարող ասել։
Կրկնում եմ՝ ունենալ ռազմավարություն և ունենալ քաղաքական կամք այն կյանքի կոչելու , դրանք էականորեն տարբեր բաներ են, և ռազմավարության առկայությունը դեռևս կամքի մասին չի խոսում։ Որովհետև մենք ունեցել ենք ոչ վատ ռազմավարություններ, որոնք կյանքի չեն կոչվել։
Հին ռազմավարության դրույթների գերակշռող մեծամասնությունը մնացել է թղթի վրա, այսինքն, եթե անգամ որևէ նոր ռազմավարություն չունենայինք, հնում կան գրված ու չարված բաներ, որոնք իրագործելու համար համ կամք է պետք, համ ժամանակ։
Համենայնդեպս, կուզենամ, որ գործադիրը մի քիչ իր մոտեցումները փոխի և ցուցաբերի քաղաքական կամք և համապատասխան վերաբերմունք։
-Իսկ ո՞րն է գործիքակազմը, որը պետք է ապահովի այս փաստաթղթի իրագործումը։ Արդյոք միայն քաղաքական կամքը բավարա՞ր է։
-Այս փաստաթղթում որոշակի իմաստով գործիքակազմ էլ կա, բայց դրա կիրառությունն է հարցը։ Որովհետև մենք կարող է ունենանք լավ վարորդ և մեքենա, եթե նրանք միմյանցից հեռու լինեն, վարորդը մեքենան չի վարի, ոչ էլ մեքենան վարորդ կունենա։ Առաջինը՝ կամքն է, այն ինստիտուտները, որոնց մասին փաստաթղթում գրվել է, այդ ինստիտուտները ունենալն է, հետո կմտածենք, թե ոնց աշխատացնենք այդ կենտրոնները։
-Իսկ սննդամթերքի անվտանգության ապահովման ոլորտի հանդեպ գործադիրի վերաբերմունքի փոփոխությունը արդյոք կնպաստի՞, որ ռազմավարությունն իրագործվի։
-Եթե վերաբերմունքի փոփոխությունը կենաց ասելը լինի, որը լավ է ստացվում կառավարության մոտ, ապա չի լինի։ Օրինակ, պետք է գիտակցեն, որ եթե 35 մլն հատկացնում են մի նախարարության համար զուգարաններ սարքելուն, ապա սննդամթերքի անվտանգությունն ապահովելուն գոնե պետք է 350 մլն տան։ Եթե զուգարանի կառուցման համար այդքան տալիս ես, ապա առնվազն պետք է մտածես, որ այդ զուգարաններից ավելի կարևոր հարց կա, և դրան համապատասխան ներդրումներ անես։ Եթե ներդրումներ անեն, կյանքի կոչել կլինի, չանեն, չի լինի։
Հանրային սննդի օբյեկտները պետք է ունենան ՀԱՍՊ համակարգը, որն իսկապես անվտանգության որոշակի խնդիրներ կլուծի և կարևոր է։ Եթե կառավարությունը որոշակի աջակցության մեխանիզմներ չսահմանի և չասի՝ տասը տարի արդեն աչք եմ փակել ոլորտի վրա, էլ չեմ փակի, համակարգը չի ներդրվի։ Կամ նույն ռեֆերենս լաբորատորիաների առումով, եթե ասեն՝ ով կգա ձրի այդ գործն անի, ոչ ոք չի դիմի, բայց եթե ասեն՝ այս գործն է պետք, ով ինչքանով կանի, մրցունակ վիճակ ստեղծեն, արդյունք կունենանք։
-Իսկ ինչո՞վ է պայմանավորված գործադիրի ոչ բավարար ուշադրությունը սննդամթերքի անվտանգության ոլորտի հանդեպ։
-Ունենք պրոֆեսիոնալիզմի պակաս, իսկ դա անհրաժեշտ է, որպեսզի հնարավորինս քիչ ֆինանսական ռեսուրսներով հնարավորինս շատ արդյունք ապահովվի, երկրորդը՝ իսկապես ֆինանսական հատկացումների հետ մասնակի խնդիր ունենք, ցանկալի կլիներ մի փոքր ավելի շատ ֆինանսական ռեսուրս տրամադրվեր համապատասխան ենթակառուցվածքների ստեղծման համար, ոչ թե աշխատավարձերի համար, երրորդը, մեր երկրում պետական վերահսկողության թույլ լինելը դիտարկվում է որպես բիզնեսի աջակցության մեխանիզմ, սա հիմնական պրոբլեմն է։ Թույլ վերահսկողությունը աջակցության մեխանիզմ է, և ռազմավարությունը որևէ կապ չունի այս մոտեցումը փոխելու հետ։
Ռազմավարությունը քաղաքական կամքի ցուցաբերման պարագայում կտա արդյունք, եթե բացակայեց կամքը, ռազմավարության առկայությունը դեռ ոչինչ է։ Լավ է, որ գիտես, թե ինչ պետք է անես, բայց իմանալ ինչ անելը և անելը տարբեր բաներ են։
Օրինակ՝ հին օրենսդրությամբ էլ պետք է վերահսկվեր պարարտանյութերի և հավելումների օգտագործումը։ Սա այն կետերից է, որ շատ արագ կարող ենք իրագործել։ Դրա համար երկու-երեք մեխանիզմ է պետք, որոնց բոլորի մասին փաստաթղթում խոսք կա։ Եվ դրա իրագործումը շատ մեծ գումարների հետ կապված չէ։ Ցանկության դեպքում կարելի է անել։ Իսկ կանենք, թե ոչ, ցույց կտա ժամանակը։
