Ի՞նչ է սպասում հետխորհրդային տարածությանը ուկրաինական հակամարտության արդյունքների դեպքում: Ի՞նչ ուղղությամբ են ընթանում Ռուսաստանի հետ Հայաստանի դաշնակցային հարաբերությունները: Կարո՞ղ է արդյոք Ռուսաստանի և Թուրքիայի մերձեցման արդյունքը  ուկրաինական հակամարտության խորապատկերում դառնալ ինչ-որ գործարք Հարավային Կովկասում: Հայկական VERELQ  տեղեկատվական-վերլուծական կայքի այս և այլ հարցերի է պատասխանել Գորչակովի ակումբի 8-րդ հանդիպման կուլուարներում ՌԴ Արտաքին և պաշտպանության քաղաքականության խորհրդի անդամ Դմիտրի Տրենինը: «Անկախը» հրապարակում է հարցազրույցը որոշ աննշան կրճատումներով:

- Ի՞նչ է սպասում հետխորհրդային տարածությանը Ուկրաինայի հակամարտության արդյունքների դեպքում:

- Կարծում եմ՝ տեղի է ունենում տարածության վերաձևաչափում: Միանգամայն ակնհայտ է, որ Ուկրաինան արդեն ենթակա չէ վերականգնման այն սահմաններով, որոնցով գոյություն է ունեցել մինչև 2022 թ. փետրվարի 24-ը: Սահմանների ուրիշ գծագրություն կլինի Ուկրաինայում: Համապատասխանաբար սահմանների այլ գծագրություն կլինի Ռուսաստանի Դաշնությունում:

Եթե հակամարտությունն Ուկրաինայում ավարտվի Ռուսաստանի հաջողությամբ (ես չեմ ասում հաղթանակի, խոսենք Ռուսաստանի ռազմավարական հաջողության մասին), ապա հնարավոր է, որ դա  Ռուսաստանի և Բելառուսի միության հիմքի վրա ինչ-որ նոր պետական միավորում ձևավորելու շատ հզոր ազդակ դառնա: Խոսքն ավելի սերտ ինտեգրացիոն միավորման մասին է, որում կարող են մտնել ոչ միայն ուկրաինական, այլև հետխորհրդային տարածության ուրիշ տարածքներ: Օրինակ՝ Մերձդնեստրի Հանրապետությունը:

Ռուսաստանի հաջողությունը կամ ձախողումը շատ մեծ նշանակություն կունենա հետխորհրդային պետությունների աշխարհաքաղաքական կողմնորոշման համար: Եթե Ռուսաստանը հասնի ռազմավարական հաջողության, այդ պետությունները մեծապես հաշվի կառնեն ռուսական շահերը, կմերձենան Ռուսաստանին: Եթե ոչ, ապա այդ երկրները զգալիորեն նվազ չափով ուշադրություն կդարձնեն Ռուսաստանին և որպես առաջնահերթություն կընտրեն զարգացման այլ վեկտորներ:

Ես խոսում են նախևառաջ Միջին Ասիայի երկրների մասին, որովհետև Կովկասում, այսպես թե այնպես, առաջնահերթությունների հարցում շատ թե քիչ կողմնորոշվել են:

- Ռուսաստանի համար հետխորհրդային երկրների հետ ինտեգրացիոն գործընթացներում առաջնահերթը համագործակցության զարգացո՞ւմն է լինելու Միութենական պետության  ձևաչափով, թե՞  «տարբեր արագությունների ինտեգրացիան»  Միութենական պետության և ԵԱՏՄ-ի շրջանակներում:

- Միութենական պետությունը նախ և առաջ սլավոնական պետություն է՝ դրա արևելաեվրոպական հասկացողությամբ: Կարող եմ ենթադրել այդ նոր միավորման մեջ, ներկայիս Ռուսաստանի և Բելառուսի միութենական պետության հիմքի վրա, ուկրաինական հողերի ի հայտ գալը Ռուսաստանի Դաշնություն մտնելով կամ որևէ այլ կերպ: Բայց չեմ կարծում, որ այդ բանաձևը կարող է հաջողությամբ կիրառվել հետխորհրդային տարածության մյուս հատվածների համար, քանի որ այնտեղ ուրիշ պատմական ավանդույթներ են: Դրանք Ռուսական աշխարհ չեն այն իմաստով, որով սովորաբար ընկալվում է:

Ռուսաստանն այնուամենայնիվ շրջահայաց կվարվի (կովկասյան և միջինասիական ուղղություններով): Մենք տեսել ենք այժմ դրա փոքր օրինակը՝ Ռուսաստանի իշխանությունների վերաբերմունքը Հարավային Օսիայի՝ ՌԴ կազմ մտնելու հանրաքվե անցկացնելու նախաձեռնությանը, ինչը կարող էր հանգեցնել Վրաստանի հետ հարաբերությունների կտրուկ վատթարացմանը: Ռուսաստանը չունի նման շահագրգռություն: Ուստի հուսով եմ, որ նա նաև բավական զգուշավոր, բծախնդիր կգործի Ղազախստանի նկատմամբ, որտեղ գոյություն ունեն և բորբոքվում են հակառուսական տրամադրություններ հետևյալ բնույթի. «Մենք հաջորդ երկիրն ենք, որի մի մասը Ռուսաստանը կցանկանա գրավել և միացնել իրեն»:

- Հիմա Արևմուտքը ակտիվ առաջ է տանում ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորումը Բրյուսելի հովանու ներքո և Ադրբեջանի ու Թուրքիայի հետ Հայաստանի հարաբերությունների կարգավորումը՝ համարելով, որ դա կօգնի Երևանի ու Բաքվի  վրա Մոսկվայի ազդեցության թուլացմանը և կնպաստի Ռուսաստանի դուրսմղմանը Հարավային Կովկասի տարածաշրջանից: Ընդ որում, Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ Հայաստանի հաշտեցման համանման քաղաքականություն է վարում Ռուսաստանը: Մոսկվայում կա՞ այն հասկացողությունը, որ այդ «կարգավորումը» Ղարաբաղի կորստյան և հայկական կողմից միակողմանի զիջումների գնով սպառնալիքի տակ կդնի Ռուսաստանի հետ ռազմա-քաղաքական դաշինքը և Հայաստանում ռուսական բազայի և սահմանապահների ներկայությունը:

- Դա շատ բարդ հարց է, որովհետև Ռուսաստանը փաստացի չի ցանկանում նոր ճակատ բացել, ռազմական ճակատ, համենայն դեպս ռազմա-քաղաքական ճակատ Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ հարաբերություններում: Այդ կոնֆլիկտը Ռուսաստանին բացարձակապես պետք չէ: Ռուսաստանը չի ճանաչել և չի ճանաչի Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստանի կազմում: Ռուսական քարտեզներում Լեռնային Ղարաբաղն առաջվա պես պատկերված է որպես Ադրբեջանի մաս: Ռուսաստանը ձգտում է (կհաջողվի թե ոչ, այլ հարց է) պահպանել իր դիրքերը Հայաստանում՝ չխզելով իր դիրքերը Ադրբեջանի հետ: Այսինքն՝ Ռուսաստանը ցանկանում է ինչ-որ չափով խաղալ այն խաղը, որը խաղում էին ամերիկացիները Մերձավոր Արևելքում, երբ դաշնակցային հարաբերություններ ունեին և՛ Իսրայելի, և՛ Եգիպտոսի հետ, օրինակ: Այսինքն՝ այո, այդ երկրները սառեցված հակամարտության վիճակում են, բայց ամերիկացիները հովանավորում եմ են թե՛ մեկին, թե՛ մյուսին և վերջիվերջո այդ հակամարտության մոդերատորն են: Ահա այդպիսի պատմություն կցանկանար գրել Ռուսաստանը իր համար: Կհաջողվի դա, թե ոչ, այլ հարց է: Բայց առայժմ Ռուսաստանը այդ ուղղությունն է բռնել:
Ընդ որում, Ռուսաստանը լուրջ կասկածներ ունի, որ Հայաստանում, սփյուռքի, շատ այլ գործոնների ազդեցությամբ, բավական խոր սկեպսիս գոյություն ունի Երևանի ռուսամետ կողմնորոշման առնչությամբ: Այսինքն՝ Երևանը սկզբունքորեն ուրիշ տարբերակներ ունի. կա եվրոպական տարբերակը Ֆրանսիայի միջոցով, կա ամերիկյանը, ինչպես ենթադրվում է, Լոս Անջելեսի միջոցով, պայմանականորեն ասած՝ հայկական լոբբին Միացյալ Նահանգներում: Հետևաբար Հայաստանն այդ իմաստով շատ է տարբերվում այնպիսի երկրից, ինչպիսին, օրինակ, Բելառուսն է:  Բեռառուսները, բելառուսական ղեկավարությունը չունեն այդպիսի ուրիշ տարբերակներ: Հայ ղեկավարությունն այդպիսի տարբերակներ ունի, և նա սկզբունքորեն կարող է օգտվել դրանցից: Ուստի Ռուսաստանը որոշ կասկածներ ունի  Հայաստանի՝ որպես Ռուսաստանի դաշնակցի հուսալիության առումով:
 

- Ինչքա՞ն հեռու կարող է գնալ ռուս-թուրքական մերձեցումը Ուկրաինայի իրադարձությունների խորապատկերում: Կարո՞ղ է այդ մերձեցման արդյունքը դառնալ ինչ-որ գործարք մեր տարածաշրջանում:
 
- Ես չեմ կարծում: Ես մտածում եմ, որ ռուս-թուրքական հարաբերությունները ի սկզբանե ներկայացնում են համագործակցության և մրցակցության շատ արտասովոր համակցություն: Երբեմն ավելի շատ մրցակցություն է, երբեմն՝ համագործակցություն: Այստեղ, նյութականից բացի, որևէ այլ շահ չկա: Չկա մերձեցում էլիտաների մակարդակով, չկա մերձեցում փոխադարձ համակրանքի և անգամ  ըմբռնման մակարդակում: Նույնիսկ Ադրբեջանի հետ հարաբերությունները խորհրդային անցյալի շնորհիվ, կայսերական անցյալի շնորհիվ շատ ավելի սերտ են, քան հարաբերությունները Թուրքիայի հետ: Ուստի չեմ կարծում, որ այստեղ հնարավոր է ինչ-որ խոշոր գործարք:
 
Որոշ հստակ բաներ տեսել ենք: Փաստորեն ռուս-թուրքական գործարքին ենք պարտական այն համաձայնության համար, որ կնքվեց 2020 թ. նոյեմբերի 9-ին: Հետևաբար կարծում եմ, որ գործարքներ, իհարկե, կլինեն, բայց տակտիկական, ստրատեգիական՝ ոչ: Որովհետև Ռուսաստանը կարող է ընդունել, ընդունում է դե ֆակտո, որ Ադրբեջանը թուրքական շահերի ոլորտ է, այդուհանդերձ չի ցանկանում կորցնել այդ իրավիճակի վրա ազդելու բանալիները: Կհաջողվի, թե չի հաջողվի, մեծ խնդիր է: Կարծում եմ՝ Ռուսաստանի կառավարողներն այնուամենայնիվ մտածում են ըստ այն հանգամանքի, թե ինչ կերևա հետո:
 
Աղբյուրը