Հայ գիտնականների մշակած սեյսմիկ համակարգը կարող է նոր թափ հաղորդել սեյսմակայուն շինարարությանը Հայաստանում և ծառայել արդեն կառուցված շենքերի անձնագրավորմանը։
ՀՀ ԳԱԱ Ա․ Նազարովի անվան երկրաֆիզիկայի և ինժեներային սեյսմաբանության ինստիտուտի գիտաշխատողները մշակել ու փորձարկել են նոր սերնդի սեյսմիկ համակարգ, որի միջոցով հնարավոր է պարզել շենքի տեխնիկական վիճակը և մաշվածության աստիճանը։
«Այսօր ՀՀ-ում շատ կարևոր է շենքերի տեխնիկական վիճակի հետազզնության, խոցելության և վնասվածության աստիճանի որոշման խնդիրը։ Բացի այդ, կառավարությունը շենքերի անձնագրավորման խնդիր է դրել, որում նշվելու են նաև շենքի տեխնիկական պարամետրերը։ Ելնելով այս իրողություններից՝ ինստիտուտում խնդիր դրվեց մշակել նոր սրենդի սեյսմիկ համակարգ»,- ասում է ՀՀ ԳԱԱ Ա․ Նազարովի անվան երկրաֆիզիկայի և ինժեներային սեյսմաբանության ինստիտուտի տնօրեն, երկրաբանական գիտությունների թեկնածու Ջոն Կարապետյանը։
Նա նշում է՝ շենքի տեխնիկական վիճակի հետազննության տարբեր մոտեցումներ կան՝ ակնադիտական զննություն և գործիքային զննություն։ Ակնադիտական զննությունը, սակայն, սուբյեկտիվ բնույթ ունի, ուստի դրան զուգահեռ պետք է նաև գործիքային դիտարկում իրականացնել հատուկ սեյսմիկ համակարգով։
«Տարբեր երկրներում այդ համակարգը կա, բայց դա թանկ հաճույք է»,- ասում է Կարապետյանը՝ հավելելով, որ իրենց նպատակն է եղել մշակել առկա համակարգերին արդյունավետությամբ չզիջող, բայց և մատչելի սեյսմիկ համակարգ։ Արդյունքում գիտաշխատողները ոչ միայն սեյսմիկ համակարգ են մշակել, այլ նաև այն փորձարկվել է․ Երևանում շուրջ 20 շենք է հետազոտվել համակարգի միջոցով, արձանագրված արդյունքներով էլ թիմի անդամներից մեկը թեկնածուական ատենախոսություն է պաշտպանել։
«Դրանից էլ լավ փորձաքննություն չեմ պատկերացնում։ Ունենք առարկայական պրոդուկտ, որը կարող է առևտրայնացվել և կիրառվել ոչ միայն ՀՀ-ում, այլ նաև արտերկրում։ Ասեմ, որ մեր մշակած համակարգով հետաքրքրված են ԱՊՀ մի շարք երկրներ»,- ասում է Կարապետյանը՝ վստահեցնելով, որ իրենք պատրաստ են զանգվածային արտադրություն իրականացնելուն, եթե պատվերներ լինեն։
Խոսելով սեյսմիկ համակարգի հնարավորությունների մասին՝ Կարապետյանն ասում է, որ համակարգի ներդրմամբ հնարավոր է հետազոտել շահագործվող շենքերի տեխնիկական վիճակը, կանխատեսել այդ շենքերի հետագա շահագործման նպատակահարմարությունը, բացահայտել՝ արդյոք կա հետագա արտապլանային հետազննության կարիք, արդյոք շենքն ունի ամրացման կարիք, թե ենթակա է քանդման։
«Համակարգում ներառված են հատուկ տվիչներ և տվյալների մշակման ու պահպանման հատուկ համակարգ, որը հնարավորություն է տալիս օպերատիվ կերպով շենքի վիճակի մասին անել եզրակացություններ։ Այսինքն՝ մտնում ենք շենք, չափումներն իրականացնում և տվյալ պահին ունենում ենք շենքի տեխնիկական վիճակի վերաբերյալ եզրակացություն»,- ասում է Կարապետյանը։
Նա նշում է՝ համակարգը կարող է ծառայել նաև սեյսմակայուն շինարարությամբ զբաղվող ընկերություններին․ «Համակարգը նաև օգտագործվում է նոր կառուցվող շենքերի տարածքի ինժեներաերկրաբանական ուսումնասիրությունների համար, այսինքն՝ որոշվում է տվյալ տեղանքում գրունտի թույլատրելի պարբերության արժեքը։ Սա էլ է շատ կարևոր, քանի որ նոր կառուցվող շենքերի համար անհրաժեշտ են մանրամասն ինժեներաերկրաբանական ուսումնասիրություններ»։
Հարցին, թե մինչ այս ինչպես է գնահատվել շենքերի տեխնիկական վիճակը Հայաստանում, Կարապետյանն ասում է, որ հիմնականում ակնադիտական զննության միջոցով, որոշ դեպքերում նաև արտերկրից ձեռք բերված սեյսմիկ թանկարժեք համակարգ է կիրառվել։
Նրա խոսքով՝ ՀՀ բոլոր շենքերի անձնագրավորման համար անհրաժեշտ է ոչ թե 1-2 սեյսմիկ համակարգ, այլ շատ-շատ, այլապես շենքերի անձնագրավորումը տարիներ կտևի։ Երկրաֆիզիկայի և ինժեներային սեյսմաբանության ինստիտուտը պատրաստ է մատչելի գնով բավարարել սեյսմիկ համակարգերի պահանջարկը ՀՀ-ում։
Կարապետյանը նաև կարևորում է, որ շենքերի անձնագրավորման գործընթացում ներգրավվեն ոչ միայն մասնագետներ պետական պատկան մարմիններից, այլ նաև գիտաշխատողներ։ Ասում է՝ այսպես գործընթացն ավելի արդյունավետ կլինի, ինչպես նաև պետություն-գիտություն արդյունավետ համագործակցության օրինակ կդառնա։
«Կարծում եմ, որ պետություն-գիտական կազմակերպություններ համագործակցությունը պետք է լինի ամուր հիմքերի վրա։ Կառավարությունը պետական նշանակության ցանկացած խնդրի, հատկապես ռազմավարական խնդիրների լուծման համար առաջին հերթին պետք է համագործակցի տեղի գիտական կազմակերպությունների հետ։ Եթե տեղում համապատասխան ներուժ չունենանք, նոր միայն լուծում փնտրի արտերկրում»,- ասում է Կարապետյանը՝ հավելելով, որ չնայած տարիներ շարունակ գիտությանը հատկացված սուղ ֆինանսավորմանը Հայաստանում դեռևս ունենք մրցունակ գիտություն և տաղանդավոր մասնագետներ, որոնք կարող են լուծումներ առաջարկել մեր երկրի առջև ծառացած մարտահրավերներին։
