Հանրաճանաչ լեզվաբան Հրաչյա Աճառյանի մեկնաբանությամբ «Բրաբիոն» նշանակում է ««Յաղթութեան մրցանակ», և որովհետև յաղթութեան մրցանակը մի ծաղիկ է, ուստի Բրաբիոն սկսեց նշանակել նաև ծաղիկը»:
Ինքնատիպ ձևով արժևորելով արցախյան գոյամարտը իր արժեքավոր աշխատության /«Կորուսյալ երկրի բանասացը Խաչիկ Դաշտենց», ԳԱԹ, 2020թ./ ավարտին գրող, գրականագետ, ՀՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ Կարո Վարդանյանը ներկայացնելով Խաչիկ Դաշտենցի «Ռանչպարների կանչը» գրում է. «Եվ իսկապես մեր օրերում հայորդիք այդ ուղիով վերսկսեցին որոնումները և գտան Ղարաբաղը, մեր Ղարաբաղը՝ որպես Բրաբիոնի առաջին ցողակաթ ծաղկաթերթիկ...»:
Մինչ այդ էլ այս ուշագրավ գրքի էջերում ներկայանում են նաև «Խոդեդան» և «Ֆայտոն Ալեքը»։Գրական նոր երանգներով հեղինակը Դաշտենցին ներկայացնում է նաև որպես թարգմանիչ, հետաքրքիր բացահայտումներ անում նրա «Բայրոնը և հայերը» աշխատության շուրջ։Մինչ այդ էլ ընթերցողը մեկ անգամ ևս առիթ է ունենում վերհիշելու Խաչիկ Դաշտենցի կենսագրության մանրամասները և ստեղծագործական ուղին:
Գրքի «Ներածություն» վերնագրված առաջնախոսքում հեղինակը մասնավորապես գրում է. «Խաչիկ Դաշտենցի ներկապնակում մեր ժողովրդի հոգու պայծառ ու վճիտ գույներն են, և այդ է պատճառը, որ նրա ստեղծագործություններից ամբողջապես լիաբուռն հորդում են հայն ու հայեցին»: Ահա թե ինչու որքան պատմագիտական, այնքան էլ արդիական է Կարո Վարդանյանի այս մենագրությունը, որը հրատարակվում է Խաչիկ Դաշտենցի ծննդյան 110 ամյակի առթիվ: Դաշտենցի կյանքին և գործունեությանը նվիրված առաջին և առայժմ միակ այս մենագրությունը առաջին անգամ լույս է տեսել 2000թ՝ «Սասուն աշխարհի բանասացը» վերնագրով:
Հարգարժան ընթերցողը այս աշխատությունից կիմանա նաև, որ իսկական ազգանունը /Ավետիսյան/ կորցրած և հոր Տոնո անունը նաև ազգանուն դարձրած Դաշտենցը պատանի հասակում տարված էր Չարենցով և ուզում էր, որ իր գրական անունը նման լինի Չարենց անվանը: ,Դաշտենց գրական անունը նա կրել է իր ծննդավայրի Դաշտադեմ անվան հետ կապված, ժամանակին մեծ ճանաչում ունեցող Սողոմոն Տարոնցու առաջարկությամբ: Խաչիկ Դաշտենցի կյանքի ուղղին և ստեղծագործական աշխարհը լուսավորում են նաև գրքի վերջում ներկայացվող «Խաչիկ Դաշտենցը լուսանկարներում» հավելվածը:
Երբ գրում էի այս տողերը հեռուստաընկերություններից մեկը ցուցադրում էր «Մխիթար Սպարապետ» ֆիլմը:
Կռվում էր հայը, կռվում է հայը այսօր էլ, կռվում է միասնաբար, կռվումէ ու հաղթելու է: Հաղթելու է, որ մեկ անգամ ևս ամրագրի հայոց սրբազան երթի հավերժությունը...
Վաղարշակ Ղորխմազյան
