Ինձ հարցնում են՝ ոնց ես։ Պատասխանում եմ, որ մենք բոլորս նույնն ենք հիմա, որ մեկս մի քիչ շատ, մյուսս մի քիչ քիչ, բայց գժված ենք ու խառնված, ու որ դժվար է նկարագրել, թե ինչ ես զգում, երբ քո սեփական գոյությունն է վտանգված։ Ինձ հարցնում են՝ ինչ ես ուզում։ Պատասխանում եմ, որ մենք խաղաղություն ենք ուզում, ուզում ենք մեզ համար հանգիստ ապրել, բայց կռվելու ենք, եթե մեր դեմ զենք բարձրացնեն, որովհետև մեր գոյությունն է վտանգված։ Պատասխանում եմ ու զգում, որ եսը մենք է դարձել, որ օտարերկրյա ընկերներիս հետ խոսելիս ու ինձ ուղղված հարցերին պատասխանելիս խոսում եմ մեր անունից։ Մտածում եմ այդ մենքի մասին։ Ո՞վ ենք մենք։
Մենք, որ հանգիստ ապրում էինք օտար երկրում ու մեզ նույնացնում տեղացիների հետ, որ գործից հետո ընկերների հետ սրճարաններում հանդիպում էինք, չաչանակում տեղացիների պես, որ խանութներում գնումներ էինք անում տեղացիների պես՝ զամբյուղը լցնելով մեր սիրած ուտեստներով, որ դուրս էինք գալիս զբոսանքի, աշխատում էինք կամ սովորում, հետևում կորոնավիրուսի սահմանափակումներին ու նոր թվերին։ Այդ մենք էինք, որ մի օր հանկարծ սրճարաններից ու նրանց անդարդ հաճախորդներից սկսեցինք ներվայնանալ, որովհետև նրանք չգիտեն, թե ինչ է կատարվում մեր երկրում ու եթե անգամ իմանան, կշարունակեն անհոգ սուրճ խմել սրճարաններում ու սոցիալական ցանցերում առանց կարդալու անցնել արդեն երեք շաբաթ մեր աղաղակող գրառումների վրայով կամ պարզապես լացող էմոջիով արձագանքել՝ էդպիսով իրենց պարտքը կատարած համարելով։
Այդ մենք էինք, որ խանութներում սկսեցինք ամենայն ուշադրությամբ ուսումնասիրել ապրանքների ծագումը ու հետ դնել նույնիսկ նրանք, որոնց արտադրության վայրը նշված չէր, որ մի ժամանակ ծաղրում էինք դաշնակներին թուրքական արտադրանքը բոյկոտելու համար, որովհետև հիմա ամեն ինչ ուրիշ է, որովհետև դե թուրքական արտադրությունն ի՞նչ կապ ունի 100 տարի առաջվա ցեղասպանության հետ, որովհետև ո՞վ ռիսկ կանի 21-րդ դարում ցեղասպանություն անել։
Մենք, որ մեզ մեղավոր ենք զգում հեռու լինելու համար, վեր ենք թռչում ցանկացած ձայնից՝ մտածելով, թե ռմբակոծություն է, փորձում ենք մեր ձեռքից եկածն անել, ու, միևնույն է, քիչ է թվում, որովհետև պատերազմը շարունակվում է, ու անօգնականությունից խելագարվում ենք։ Մենք, որ շաբաթներով աղաղակում ենք սոցիալական ցանցերում ու բողոքի ցույցերում, որ մեզ լսեն, բայց մեր ձայները խլանում են տեղեկատվական աղմուկի մեջ։
Մենք, որ օրերով չենք կարողանում աշխատանքի վրա կենտրոնանալ ու չգիտենք՝ մեր գործընկերներին ինչ ասենք, որ ամբողջ օրն էկրանին գամված թվիթում ենք ու լուրեր կարդում, խոսում իրար հետ, անգամ նրանց հետ, ում նախկինում չենք ճանաչել, որովհետև միայն իրար հետ խոսելն է ստացվում, որովհետև մենք իրար ոգևորում ենք, չնայած որ ինքներս էլ ոգևորության կարիք ունենք, իսկ մեր իրական կյանքում ու իրական շրջապատում բոլորը հեռու են ու օտար, տարբեր մեզնից, մեզ չհասկացող։ Մենք «ներկա-բացակա» ենք անում մեր բոլոր օտարերկրյա ընկերներին մեր ֆեյսբուքյան ստատուսների ու ինստագրամի նկարների տակ ու էլեկտրոնային փոստարկղերում ու չգիտենք ինչ ենք անելու նրանց հետ, ովքեր ոչինչ չեն գրել։ Բայց առավելևս չգիտենք ինչ անել նրանց հետ, որոնք գրում են ու բոլորովին ուրիշ թեմաներով։
Մենք (լուսանկարը՝ Արեգ Մարգարյանի)
Ու մենք էինք, որ մի ժամանակ գլուխ էինք գովում, թե հայերի հետ չենք շփվում, բայց սկսեցինք փնտրել իրար, գտնել իրար՝ մոռանալով մեր քաղաքական ու կրոնական հայացքների մասին, ու կարիք չունեինք խոսելու, կարիք չունեինք հարցնելու՝ ո՞նց ես, որովհետև գիտեինք, որ բոլորս նույնն ենք զգում, որ մեր օտարերկրյա ընկերներից ոչ ոք չի հասկանա, չէ՛, չի հասկանա, ինչքան էլ բացատրենք։ Մենք էինք, որ մի կողմ թողեցինք մեր այդքան սիրած օտարալեզու գրքերը, երգերն ու ֆիլմերը ու վազեցինք փնտրելու հայկականը, որովհետև սկսել էինք տանել չկարողանալ մի մշակույթ, որ էդպես լուռ նայում է, թե ոնց են մեր տունը, կյանքն ու մշակույթը մեր ձեռքից վերցնում։ Ու մենք էինք, որ երբ տեսանք, որ քիչ է հայկականը, խոստացանք ինքներս մեզ ու իրար, որ ամեն ինչ անելու ենք շատանալու ու շատացնելու համար, խոստացանք ինքներս մեզ ու իրար, որ գրելու ենք, որ ստեղծելու ենք։
Բյուրակն Իշխանյան