«Կոմերսանտի» աղբյուրները պատմել են, թե ինչպես է Թուրքիան հող նախապատրաստել Լեռնային Ղարաբաղում իրավիճակը սրելու համար: Ստորև ներկայացնում ենք թերթի հրապարակումը:

«Կոմերսանտի» ռազմա-դիվանագիտական աղբյուրները պնդում են, որ Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ կոնֆլիկտի ներկայիս լուրջ սրումը միտումնավոր ծրագրել և հրահրել է Թուրքիան: Ըստ նրանց վարկածի՝ վերջին ամիսների ընթաքում Անկարան ակտիվորեն հրահրել է Բաքվին մարտական գործողություններ սանձազերծել՝ խոստանալով  համակողմանի քաղաքական-դիվանագիտական, հետախուզական և ռազմա-տեխնիկական աջակցություն: Ավելի վաղ Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտին Թուրքիայի անմիջական միջամտության մասին խոսել են ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի իշխանությունները:

Այն պատկերը, որ ներկայացնում են «Կոմերսանտի» ռազմա-դիվանագիտական աղբյուրները հետևյալն է:

Հուլիս-օգոստոսին  հերթական թուրք-ադրբեջանական զորավարժությունների ավարտից հետո Ադրբեջանի տարածքում մնացել է Թուրքիայի զինված ուժերի բավական մեծ խմբավորում, որն էլ կոչված էր համակարգող և ուղղորդող դեր խաղալու Լեռնային Ղարաբաղի վրա հարձակման գործողությունների պլանավորման և իրականացման խնդրում:

Խոսքը 600 զինծառայողների մասին է.  200 մարդուց բաղկացած տակտիկական գումարտակը, 50  հրահանգիչները Նախիջևանում, 90 ռազմական խորհրդատուները Բաքվում (ապահովել են կապը մարտական գործողությունների ժամանակ բրիգադա-զորամիավորում-գլխավոր շտաբ շղթայում), 120 հոգուց բաղկացած ավիատեխնիկական կազմը Գաբալայի ավիաբազայում, 20 անօդաչուների օպերատորները Դալլյար օդանավակայանում, 50 հրահանգիչները Եվլախ օդանավակայանում, 50 հրահանգիչները 4-րդ բանակային զորամիավորումում (Փիրեքեշքյուլ) և 20 մարդ Բաքվում՝ Հեյդար Ալիևի անվան ռազմական ուսումնարանի ռազմա-ծովային բազայում: Այդ խմբավորումը, ինչպես ասում են, ընդգրկել է 18 մարտական հետևակային մեքենա, մեկ  համազարկային կրակի հրթիռային համակարգ, 10 միավոր ավտոտեխնիկա և մինչև 34 միավոր ավիացիոն տեխնիկա (ներառյալ 6 օդանավ, 8 ուղղաթիռ, մինչև 20 անօդաչու), որոնք ռազմական հետախուզություն են ապահովել ինչպես Ղարաբաղի, այնպես էլ Հայաստանի տարածքում:

• Սեպտեմբեր-հոկտեմբերին, ըստ «Կոմերսանտին» ներկայացված տվյալների, կտրուկ մեծացել է Ադրբեջան Թուրքիայի ռազմա-տրանսպորտային ավիացիայի թռիչքների թիվը (գերազանցապես Վրաստանի տարանցիկ ուղիով): Մասնավորապես  մարդկանց և զինամթերքի տեղափոխումը կատարվել է սեպտեմբերի 4-ին թուրքական ռազմաօդային ուժերի С-130 ինքնաթիռով, սեպտեմբերի 18-ին CN-235 ինքնաթիռով, սեպտեմբերի 25-ին A400M ինքնաթիռով:
• Սեպտեմբերի 28-30-ը՝ մարտական գործողությունների թեժ ժամանակ, ի լրումն նախկինում ժամանած ռազմական խորհրդատուներին, Ադրբեջան են ժամանել  ցամաքային զորքերի հրամանատար Ումիթ Դյունարը և պաշտպանության նախարար Հուլուսի Աքարը: Թերթի աղբյուրները պնդում են, որ նրանք տեղում ընդհանուր ղեկավարությունն են իրականացրել ղարաբաղյան գործողությունների ընթացքում:
• Սեպտեմբերի 30-ին, հոկտեմբերի1-ին և 3-ին դեղորայքի և հրաձգային զենքի մատակարարումը, նրանց խոսքով, իրականացվել է  CN-235 ինքնաթիռներով Էթիմեսղութ (Անկարա)-Նասոսնայա (Հաջի-Զեյնալաբդին) երթուղով:
• Անձնակազմի և զինամթերքի տեղափոխում իրականացվել է նաև հոկտեմբերի 7-ին թուրքական ՌՕՈՒ-ի C-130 ինքնաթիռով (TUAF737 չվերթ):
• Հոկտեմբերի 9-ին, ինչպես ասում են թերթի զրուցակիցները, ադրբեջանական ռազմա-տրանսպորտային  Ил-76TД (չվերթ AZAF002) ինքնաթիռով իրականացվել է ДШК գնդացիրների (200 միավոր) տեղափոխումը մարտական լրակազմով:
• Մինչ այդ Թուրքիան թռիչքների հայտ էր ներկայացրել Վրաստանի օդային տարածքով թռչելու համար հոկտեմբերի 14-ին, 21-ին և 28-ին: Աղբյուրներն ասում են, որ թույլտվությունը ստացել է:

Բացի դրանից, թերթի զրուցակիցները հայտնում են, որ թուրքական ներկայացուցիչները վարձկաններ են հավաքագրում Ադրբեջանի կողմից Ղարաբաղի մարտական գործողություններին մասնակցելու համար Անկարային հավատարիմ իսլամական խմբավորումներից, որոնք կռվում են Սիրիայում և Լիբիայում: Վարձկանների տեղափոխման լոգիստական շղթաների  գործառության հսկողությունն իրականացնում է թուրքական Ազգային հետախուզական կազմակերպությունը պաշտպանության նախարարության ուժերով և միջոցներով:

Թերթի զրուցակիցների խոսքով՝ հոկտեմբերի առաջին շաբաթվա ընթացքում ղարաբաղյան կոնֆլիկտի գոտի են նետվել մինչև 1300 սիրիական մարտիկներ և լիբիական առնվազն մեկ խմբավորում՝ բաղկացած 150 հոգուց: Առաջինները տեղակայվել են հիմնականում Թարթառի ուղղությամբ  Բայանդուր և Ղափանլի շրջաններում (Թարթառից, համապատասխանաբար, 5 և 10 կմ հարավ- արևելք), երկրորդները՝ Ջաբրայիլի ուղղությամբ Քարվենդա շրջանում (Բաքվից 250 կմ արևմուտք):

Հայտնում են, որ սիրիական մարտիկների զինվորագրումը կատարվում է Սիրիայի հյուսիսարևմտյան տարածքներում (Անկարայի հսկողության տակ գտնվող) SADAT մասնավոր ռազմական ընկերության միջոցով և Սիրիայի ազգային բանակի (ՍԱԲ) հրամանատարների աջակցությամբ: Հավաքագրման հիմնական կետերն աշխատում են Աֆրին, Էլ Բաբ, Ռաս էլ Այն, Թել Աբյադ քաղաքներում: Նորակոչիկների զորահավաքը կազմակերպվում է Աֆրինում, որտեղից թուրքական տրանսպորտային ընկերությունների միջոցով տեղափոխվում են Շանլիուրֆա քաղաք (Թուրքիա)՝ Սիրիայի սահմանից 40 կմ հեռու: Այնուհետև վարձկանները տեղափոխվում են հակամարտության գոտի: Թերթի աղբյուրների խոսքով՝ Անդրկովկաս պատերազմ գնալ ցանկացողներին հավաքագրողներն առաջարկել են «բարձր վարձ»՝ 1,5 հազար դոլարի չափով և ամսական պարգևավճար մինչև 2 հազար դոլար:

Ադրբեջան ուղարկելուց առաջ վարձկանների անձը հաստատող փաստաթղթերն ու անձնական կապի միջոցներն առգրավել են: Նրանց ասել են, որ իրենց ծառայություններն անհրաժեշտ կլինեն 3 ամսից մինչև կես տարի ժամկետով:

 «Դեռ սեպտեմբերի 22-ին Ադրբեջան է ուղարկվել առաջին խումբը ՍԱԲ-ի 2-րդ զորամիավորումից, որը Սիրիայում երկշաբաթյա հատուկ պատրաստություն է անցել թուրքական հրահանգիչների միջոցով»,- ասում է թերթի զրուցակիցներից մեկը:

 Նրա խոսքով՝ ընդհուպ մինչև Լեռնային Ղարաբաղում կրակի դադարեցման հայտարարությունը Ադրբեջան ուղարկելու համար ակտիվորեն կազմավորվում էր սիրիական վարձկանների հերթական ջոկատը՝ բաղկացած 1500 մարդուց: «Այդ ջոկատը կազմավորված է և կարող է Լեռնային Ղարաբաղի շրջան նետվել ցանկացած պահի»,- պնդում է զրուցակիցը: Խոսքը «Ֆայլաք աշ Շամ», «Սուլթան Մուրադի բրիգադ», «Ֆիրքաթ Համզա» և «Ֆիրքաթ Սուլեյման Շահ» խմբավորումների մարտիկների մասին է:

Մինչ այս բրիտանական BBC ռադիոկայանը հայտնել էր, որ Թուրքիան Աֆրինից Ադրբեջան է ուղարկել 150 մարտիկ «Ջեյ աշ Շամ» խմբավորումից: Եվս 2 հազար մարդ «Սուլթան Մուրադի բրիգադից»  հոկտեմբերի սկզբին պատրաստվում էին տեղափոխվելու: Այդ մասին հայտնել է նաև ամերիկյան The Wall Street Journal թերթը:

Միաժամանակ Washington Post-ի լրագրողները, հղում անելով սիրիական վարձկանների հարազատներին, հայտնում էին, որ նրանցից ավելի քան 50-ը զոհվել են Լեռնային Ղարաբաղի մարտերում:

Այն մասին, որ Թուրքիան Լեռնային Ղարաբաղ  վարձկաններ է ուղարկում Սիրիայից և Լիբիայից, բազմիցս հայտարարել են նաև Հայաստանի իշխանությունները:

Այս հակամարտությունում Թուրքիայի ակտիվ դերի մասին հինգշաբթի հայտարարեց նաև ԱՄՆ պետքարտուղար Մայք Պոմպեոն: «Այժմ միջամտել են թուրքերը և ռեսուրսներ տրամադրել Ադրբեջանին՝ մեծացնելով դրանով վտանգը, յուղ լցնելով այն կրակի վրա, որ տեղի է ունենում պատմական ճակատամարտում մի  վայրում, որ կոչվում է Լեռնային Ղարաբաղ՝ փոքր տարածք, որի բնակչությունը մոտ 150 հազար մարդ է»,- ասել է նա WSB ռադիոկայանին տված հարցազրույցում:

Նախօրեին Թուրքիայի բացասական ազդեցության մասին հայտարարեց Ֆրանսիայի ԱԳՆ ղեկավար Ժան-Իվ լը Դրիանը: «Օտարերկրյա միջամտությունը, մասնավորապես՝ Թուրքիայի միջամտությունը բորբոքում է հարձակումները»,- ասել է նա: Ավելի վաղ այն մասին, որ թուրքական իշխանությունները օգնում են Ադրբեջանին Սիրիայի մարտիկների տեղափոխման հարցում, խոսել է նաև Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը:

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը, սակայն, կտրականապես հերքում է, որ ադրբեջանական կողմից կռվում են օտարերկրյա վարձկաններ: «Ոչ ոք որևէ ապացույց չի ներկայացրել Ադրբեջանի տարածքում օտարերկրյա զինված խմբավորումների առկայության մասին, որոնք մասնակցում են ներկայիս մարտական բախումներին: Մեր պաշտոնական դիրքորոշումն այն է, որ մեզանում ոչ մի օտարերկրյա վարձկաններ չկան»,- ասել է Ալիևը «ՌԻԱ նովոստիի» հետ Ադրբեջանի և Հայաստանի առաջնորդների զուգահեռ հարցազրույցների ժամանակ:

ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի իշխանությունների հայտարարություններն Ադրբեջանում բնութագրել են որպես անթույլատրելի այնպիսի երկրների համար, որոնք ձգտում են հանդես գալ որպես միջնորդ Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտում:

Թուրքիայի իշխանությունները նույնպես բազմիցս հորինված են համարել այն տեղեկությունները, որ իրենք օգնում են Սիրիայից և Լիբիայից վարձկաններ Ղարաբաղ ուղարկելու հարցում: